. بر اساس آمارهای رسمی ۱۲ درصد از جمعیت حدود سه میلیون و ۳۰۰ هزار نفری مازندران یعنی حدود ۴۰۰ هزار نفر ، سالمندان هستند.
کمال آنلاین / جمعیت هر جامعه ، بزرگ ترین ثروت و منبع قدرت اقتصادی و حتی سیاسی آن است. رونق اقتصادی، پیشرفت علمی و تکامل فنی و صنعتی هر جامعه بیش از هر چیز با توانایی ، هوش، دانش، کوشش و خلاقیت اعضای آن ارتباط دارد ، خلاقیت و تحولاتی که عمدتا از درون جمعیت جوان آن می جوشد و پیامدهایی همچون توسعه اقتصادی و شادابی اجتماعی را به ارمغان می آورد.
حرکت سالمندی جامعه ایران در یک دهه اخیر برکسی پوشیده نیست ، حرکتی که همواره با دغدغه ها و نگرانی عمیق همراه بوده است. تاکنون ریشه های متنوع و متعددی برای سالمندی جمعیت با هدف متوقف کردن قطار پیری در جامعه ایرانی برشمرده شده ولی در این میان کارشناسان علم جمعیت شناسی بر یک علت متفق القول هستند و آن ریشه در دغدغه اقتصادی است.
با این وصف ، در استان مازندران به عنوان یکی از مناطق برخودار کشور با داشتن فرصت های اقتصادی گسترده و متنوع، سالخوردگی و کاهش نرخ جمعیت جوان اندکی دور از انتظار است . مازندران استانی است که همه زیربناهای اقتصادی را به طور ذاتی و طبیعی در اختیار دارد و همواره با کشورهای توسعه یافته همچون کشورهای شمال اروپا مقایسه می شود. با این وصف نه تنها نرخ جمعیت جوان استان در حال کاهش است ، بلکه رفته رفته تمایل به ازدواج نیز در استان رو به افول می رود. افولی که دورنمایی نگران کننده برای استان سبز کشور به وجود آورده است.
رتبه دوم سالمندی در کشور
سالمند در تعریف جهانی به افراد بالای ۶۰ سال گفته می شود و در این سن، افراد علاوه بر وضعیت ظاهری و فیزیکی، دچار تغییرات ذهنی ، روانی و اجتماعی نیز می شوند و در زمینه اقتصادی هم وضعشان دچار تغییرات خاص می شود.
آمارهای رسمی مازندران نشان می دهد این خطه از شمال کشور پا به سن پیری گذاشته تا بعد از استان گیلان جایگاه دوم کشور را به خود اختصاص دهد. بر اساس آمارهای رسمی ۱۲ درصد از جمعیت حدود سه میلیون و ۳۰۰ هزار نفری مازندران یعنی حدود ۴۰۰ هزار نفر ، سالمندان هستند.
بر اساس تعاریف استاندارد جهانی، هر جامعه ای که جمعیت سالمندش بیشتر از ۱۲ درصد باشد به آن جامعه پیر می گویند و مازندران درحالی با میانگین های جهانی رقابت می کند که میانگین نسبت جمعیت سالمند در کشور ۹ درصد است.
اگر چه وجود جمعیت قابل توجه سالمند در یک جامعه نشانگر افزایش امید به زندگی در آن است، ولی استانداردهای جهانی بر کیفیت زندگی سالمندی هم به عنوان دیگر شاخصه های مثبت در این زمینه تکیه می کند. در واقع سالمندی و افزایش طول عمر با یکسری مشکلات نیز همراه است که رفع آنها با هدف افزایش کیفیت زندگی در سالمندی را ضروری می کند. امکانات زندگی سالمندی و فراهم کردن خدمات مناسب برای این قشر شیرین از دردسرهایی است که حتی جوامع توسعه یافته اقتصادی هنوز باآن درگیر هستند.
با این وجود ، برابر پیش بینی های صورت گرفته از سوی سازمان های اجتماعی از جمله بهزیستی تا کمتر از ۶ سال آینده جمعیت سالمند کشور به بیشتر از ۱۰ درصد خواهد رسید و به همین نسبت هم جمعیت سالمند مازندران بیشتر خواهد شد و به عبارتی تا آن زمان احتمالا از هر ۶ نفر جمعیت استان یک نفر پا به سالمندی می گذارد.
برآوردهای جهانی نیز حاکی از حرکت غیرمتعادل جمعیت جهان به سمت سالمندی است به این معنا که رشد جمعیت کشورها کمتر از رشد جمعیت سالمندان آن است. برای ایران هم رشد جمعیت سالمندی ۲.۶ درصد برآورد شده که یک درصد بیشتر از رشد ۱.۶ درصدی جمعیت است.
غربت‌نشینی سرمایه انسانی
گویا مشکلات جمعیتی مازندران تمامی ندارد. افزایش پیری ، کاهش ازدواج ، افزایش طلاق و در نهایت کاهش فرزندآوری به یک طرف ، و مهاجرت جوانان مازندران به دلیل عدم تامین شغلی در طرف دیگر بر منابع انسانی استان در حال فشار آوردن است.
مازندران یکی از استان های رتبه دار مهاجر فرست است با این تفاوت که مهاجران آن که عمدتا نخبگان و تحصیل کردگان هستند و عمدتا پس از رسیدن به سن بازنشستگی و پا گذاشتن به سن سالمندی به موطن خود باز می گردند.
این در حالی است که مازندران از نظر وجود نخبگان بر مبنای کیفی و تعداد دانش‌آموختگان دانشگاهی در رده سوم کشور قرار دارد و بر اساس آمارهای رسمی اکنون بیش از یک و نیم میلیون مازندرانی فقط در تهران ساکن هستند که عمده این افراد را تحصیلکردگان دانشگاهی و جوانان تشکیل می دهند.
طبق آمارها ،مازندران در حال حاضر ۱۲ هزار نخبه تحت پوشش بنیاد ملی نخبگان استان دارد و در سال های ۸۹ و ۹۰ این استان رتبه نخست کشور از نظز نخبگان را داشت و در سال های بعد کم کم از این تعداد کاسته شد و تا رتبه سوم کشوری تنزل کرد.
مهاجرت نخبگان از مازندران آنقدر زیاد شده که در استان های دیگر از جمله تهران ' انجمن نخبگان مازندرانی های مقیم' را تشکیل داده اند تا مرهمی بر درد فراق از استان مادریشان باشد و گهگاهی بتوانند زبان وطنشان را به یاد بیاورند.
وحید حسین زاده کارشناس مسائل اجتماعی افزود: امروزه عوامل مهمی در کاهش و پایداری جمعیت و فرزندآوری تاتیر دارد. نطام اجتماعی و فرهنگی خانواده ها نسبت به فرزندآوری و فرزند پروری تغییر کرده است. به دلایل مختلف، تک فرزندی تبدیل به باور و یا شیوه زندگی والدین شده است. حتی تجرد گرایی به عنوان یکی از آسیب‌ها ی پنهان جامعه نیز در فرآیند فرزند آوری و افزایش جمعیت قلمداد می گردد.
وی ادامه داد : برای مقابله با این وضعیت لازم است تا نیازها و اولویت ها را باز تعریف یا بازتولید کنیم، با تحقیق و آینده پژوهی در کنار داشتن دغدغه مشاوره پیش از ازدواج، دغدغه مشاوره فرزند آوری و فرزند پروری نیز داشته باشیم چرا که این امر برای تقویت و جلوگیری از آسیب به جامعه و نظام اجتماعی مازندران و حتی کشور امری حیاتی است.
کارشناس مسائل اجتماعی گفت: عدم فرزند آوری و تزریق جمعیت جوان به جامعه ریشه در مسائلی همچون دغدغه های اقتصادی ، بی حوصلگی جوانان ، بالا رفتن سن ازدواج ، کاهش تمایل به ازدواج و الگوبرداری از شیوه زندگی دیگری دارد.
حسین زاده کاهش جمعیت جوان را در حوزه اجتماعی بسیار خطرناک توصیف کرد و افزود: این مسئله می تواند جامعه و خانواده ها را به سمت افسردگی ، کاهش شادابی در فضای خانواده و حتی نابودی برخی خانواده ها بکشاند.
به گفته او ، حتی برای استان مازندران با سطح قابل توجهی از برخورداری اقتصادی و ظرفیت های اشتغال نیز دغدغه های هزینه و درآمد بزرگ ترین سد راه فرزندآوری است که هنوز به طور جدی به ان پرداخته نشد.
این کارشناس مسائل اجتماعی تاکید کرد: اگر شرایط تولید مثل به همین شکل پیش برود در یک دهه آینده استانی مانند مازندران با بحران جمعیت جوان برای پیشبرد اهداف اقتصادی و اجتماعی رو به رو خواهد شد.
وی همچنین اظهار داشت : باتوجه به علاقه مردم مازندران به فرزندآوری و فقدان دسیابی به این علاقه نوعی سرخوردگی را نیز در میان زوج های جوان ایجاد خواهد کرد که نتیجه آن را از همین الان می توان در افزایش مصرف مواد مخدر از جمله سیگار و دیگر موارد دید.
علل و عوامل کاهش جمعیت دیده، تبیین و مرتفع شود
سید محمود حسینی پوردر نشست کارگروه جوانی جمعیت استان با بیان اینکه در حوزه جمعیت همگان باید به نقطه ای برسیم که احساس خطر کنیم، اظهار کرد: باید با نگاه علمی منطبق بر استاندارهای جهانی سیاست های جمعیت تدوین و اجرایی شود.
وی ادامه داد: علل و عوامل کاهش جمعیت دیده، تبیین و مرتفع شود تا شاهد افزایش جمعیت در استان باشیم.
استاندار خواستار تشکیل کارگروه ویژه اطلاع رسانی جوانی جمعیت شد و افزود: باید اهمیت فرزندآوری و مشوق های حمایتی دولت از زوجین در بحث فرزندآوری برای جامعه هدف تبیین و تشریح شود.
حسینی پور با بیان اینکه رکن اصلی فعالیت های حوزه جمعیت باید فرهنگی باشد، ادامه‌داد: جامعه همپای دنیا در حال توسعه است و با وجود فضای مجازی با مشکلات متعددی مواجه ایم، باید با فرهنگ سازی زمینه فرزندآوری زوجین فراهم شود.
استاندار خواستار تسریع و تسهیل روند دریافت تسهیلات برای زوجین متقاضی وام ازدواج شد.
وی با بیان اینکه فرمانداران استان برای کسب توفیق در حوزه جوانی جمعیت باید جهادی ورود کنند، گفت: بحث جمعیت در تمامی شهرستان‌ها اولویت اول است.ستادهای شهرستانی باید فعال شود.
حسینی پور با بیان اینکه حتما باید از امکانات ملی برای رهایی از بحران جمعیت در استان بهره گرفته شود، افزود: مسکن نیز مشکل پیش روی زوجین برای فرزندآوری است که مولفه ذهنی مردم شده و باید این معضل مرتفع شود.
وی با بیان اینکه با توجه به تهدید جمعیت استان باید در حوزه تامین مسکن زوجین اقدامات مطلوبی رقم زده شود ، گفت: باید در بخش مسکن سرمایه گذاری شود.
حسینی پور بابیان اینکه متن جامعه باید از روند اقدامات دستگاه ها در راستای حمایت از فرزندآوری مطلع باشند، افزود: موضوع جمعیت برای استان مازندران حیاتی است همه دستگاه ها باید براساس وظایف محوله در میدان عمل باشند./ناصر اشرف پور نوایی