هفته نامه همشهری جوان - محمدتقی حاجی موسی: لیس زدن کمی عسل مالیده شده به کف دست شرمیلا کافی بود تا اعتصاب غذای بانوی آهنین مانیپور پس از 16 سال در هدوستان شکسته شود؛ اعتصابی که از لحاظ طولانی بودن تاکنون در جهان مشابهی نداشته است. آن طور که خبرنگاران گفته اند شرمیلا ابتدا لبخندی زد و قبل از آن که عسل را جلوی چشم خبرنگاران ایالت مانیپور در شمال شرقی هند بخورد، بغض کرد و سرانجام پس از سال ها از لوله ای که به اجبار توسط دولت برای تغذیه به بینی اش متصل شده بود، خلاص شد.
بعد از آن رو به دوربین ها گفت: «هرگز این لحظه را فراموش نخواهم کرد». اما نامزد جایزه صلح نوبل در سال 2005 اعتصابش را از سال 200 شروع کرده بود، بعد از آن که 10 شهروند مانیپور توسط سربازان دولت کشته شدند و او به عملکرد و اختیارات نیروهای ویژه ارتش هند اعتراض کرد؛ کسانی که اجازه داشتند هر جایی را جست و جو کنند، افراد مشکوک را دستگیر کنند و بدون هیچ منعی حتی آن ها را بکشند.
شرمیلا پس از مدتی تمرکز خود را روی تغییرات گسترده تری در ساختار سیاسی گذاشت و گفت: «من یک تجسم واقعی از انقلاب هستم و می خواهم فرماندار ایالت مانیپور باشم» او به خبرنگارانی که در شهر ایمپهال بودند گفت که «مهم ترین چیز از بین بردن این قوانین سختگیرانه و بی رحمانه است» و از همان موقع اعتصابش را آغاز کرد اما با تصمیمش برای غذا نخوردن، آزادی اش را هم از دست داد.
در طول این 16 سال شرمیلا در یک بیمارستان در حصر بود و در این مدت 14 بار تلاش کرد خودش را با اعتصاب غذا بکشد. از آن جا که قانون فدرال هندوستان تلاش خود برای خودکشی را غیرقانونی می داند، مسئولان هندی به اجبار و از طریق لوله ای که در بینی اش بود، به او مواد غذایی می رساندند اما هفته گذشته او به دادگاه اعلام کرد می خواهد اعتصابش را پایان دهد و قاضی هم یک جریمه 149 دلاری یا 10 هزار روپیه ای برایش مقرر کرد.
حالا شرمیلا گفته دوست دارد بعد ازاین همه سال ریاضت و سختی به جای آن که به خانه برود، به یک معبد یا مرکز مذهبی برود. بعد از 16 سال نه قانون هند عوض شده و نه شرمیلا به خواسته اش رسیده، او فقط 16 سال از عمرش را هدر داده است اما بانوی آهنین مانیپور، اولین کسی نیست که برای نشان دادن اعتراضش دست به چنین کاری زده، در طول تاریخ افراد زیادی بوده اند که از این روش استفاده کرده اند که این جا با مشهورترین آن ها آشنا می شویم، به علاوه افرادی که ناخواسته مجبور به تحمل گرسنگی شده اند و البته در نهایت زنده مانده اند.
گاندی کلا آدم اعتصابی ای بود و معمولا اولین راه حلی که برای مشکلات به ذهنش می رسید، غذانخوردن بود که این را می شود از هیکل تکیده اش فهمید. پاییز سال 1924 گاندی برای اولین بار سه هفته اعتصاب غذا کرد. این عمل او در تلاش برای آشتی دادن میان هندوها و مسلمانان بود که دچار تنش شده بودند.
بعد در سال 1932 وقتی دولت هند حوزه های انتخابیه جداگانه برای کسانی که نجس خوانده می شوند مستقر کرد، گاندی دوباره دست به یک اعتصاب شش روزه زد که منجر به وضع قوانین بهتر و عادلانه تر شد. او همچنین یک اعتصاب غذای سه هفته ای برای تطهیر و پالایش خودش در بهار 1933 داشت که ربطی به مسائل سیاسی نداشت. البته او غیر از اعتصاب به روزه گرفتن هم عادت داشت تا توجه دیگران را در امور سیاسی به خودش جلب کند.
در اوایل قرن بیستم اعتصاب غذا یکی از شیوه های رایج مبارزه برای به دست آوردن حق رای زنان بود اما اولین کسی که این کار را کرد، ماریون والاس دانلوپ بود؛ یکی از اعضای اتحادیه سیاسی و اجتماعی زنان انگلستان. دانلوپ به خاطر پرتاب سنگ به سمت شسیشه های خانه نخست وزیر انگلیس در خیابان داونینگ دستگیر و محاکمه شد و در جولای 1909 به زندان افتاد.
وقتی در زندان بود، شروع به اعتصاب غذا کرد که 91 ساعت یعنی کمتر از چهار شبانه روز کامل طول کشید و همین باعث شد به خاطر ترس از مردنش و این که سلامتی اش به خطر بیفتد، آزاد شود. در نتیجه این کار، دولت انگلیس قانون دادن خوراک اجباری را به زندانیانی که چنین کاری کنند، تصویب کرد. در سال 1913 دولت به چنین افرادی اجازه مرخصی موقت داد تا وقتی حالشان خوب شد، دوباره به زندان برگردند و دوران باقیمانده محکومیت شان را سپری کنند.
یکی از فعالان حق رای زنان آمریکا آلیس پاول بود که در این راه جدیت و شور بسیاری هم به خرج می داد. آلیس وقتی سال 1917 در ویرجینیا به زندان انداخته شد، برای اعتراض به شرایط سخت، دست به اعتصاب زد و جالب این که علت دستگیری او بند آوردن ترافیک شهری به خاطر اعتراضات بود.
این اعتصاب باعث شد او به سلول انفرادی بیفتد و آن جا به زور به او تخم مرغ بخورانند تا زنده بماند اما همین اعتراضات باعث شد تا شعله های نارضایت بالاتر برود و سال 1918 رییس جمهور ویلسون در سخنرانی خود از نیاز به حق رای زنان بگوید و دو سال بعد زنان توانستند حق رای دادن پیدا کنند. قانونی که 19 اصلاحیه و متمم داشت و حتی خود پاول متمم حقوق برابری را نوشت که تا سال 1972 به گوش و چشم کسی نرسید.
ایرلند جنوبی چندین و چند اعتصابگر مشهور دارد و توماس اش یکی از آن هاست. او که یکی از اعضای موسس فعالان سیاسی ایرلندی بود در سال 1916 علیه قوانین انگلستان دست به مبارزه زد. آن ها در یک نبرد مهم پیروزی هایی به دست آوردند اما در آخر شکست خوردند و اش و دوستانش به زندان افتادند.
در می 1917 اش، رهبر جنبش اعتصاب کنندگان زندان بود و در ژوئن طی یک عفو عمومی، بعد از آن که گزارش هایی از زندان مبنی بر بدرفتاری با زندانیان به بیرون درز کرد، آزاد شد اما آزادی او کوتاه مدت بود. او در آگوست به خاطر یک سخنرانی «تنش زا» دستگیر شد و به همین خاطر دوباره دست به اعتصاب غذا زد و در 25 سپتامبر، بعد از آن که مجبور به خوردن اجباری شد از دنیا رفت. مرگ او منجر به تحقیقاتی شد که نشان می داد ماموران زندان با زندانیان برخوردهای خشن دارند و آن ها را در شرایطی شبیه به دوران بربریت نگه می دارند.
ترنس همی از آن ها بود که از توماس اش الهام گرفت. او یکی دیگر از رهبران جنبش های ایرلندی بود که در اعتراض به حکومت انگلستان به زندان افتاد. او ابتدا در نوامبر 1917 مدت کوتاهی بعد از مرگ «اش» به خاطر این که یونیفورم ارتش جمهوری ایرلند را پوشیده بود، دستگیر شد و سه روز قبل از آن که آزاد شود، اعتصاب غذا کرد.
سال 1920 ترنس دوباره زندانی شد، چون ظاهرا کارهایی می کرد که مردم را تهییج می کرد و آن موقع زندانی کردن با چنین اتهام هایی رواج داشت. او فورا اعتصاب غذا به راه انداخت. چون معتقد بود محاکمه اش در دادگاه نظامی ناعادلانه بوده است. او با 11 نفر دیگر در این اعتراض اعتصابی شرکت کردند و این اعتراضات او را در دنیا و رسانه ها معروف کرد و باعث تحقیر دولت انگلستان شد. مقامات زندان تلاش کردند به اجبار به ترنس غذا بدهد اما در 20 اکتبر 1920 مک سویینی به کما رفت و پنج روز بعد هم مرد. اعتصاب غذای ترنس مک سوینی 74 روز یعنی بیش از 10 هفته به طول انجامید.
اعتراضات دانش آموزان در سال 1989 در میدان تیان آن من چین، شباهت بسیاری زیادی دارد به تصویر نمادین ایستادن یک مرد تنها در برابر لشکری از تانک ها. در ماه می، یک گروه 100 هزار نفری از دانش آموزان و کارگران به خاطر نیاز به ارتباط بهتر میان دولت و نمایندگان منتخب دانش آموزان راهپیمایی کردند.
وقتی دولت درخواست آن ها را رد کرد، دانش آموزان راهپیمایی کردند. وقتی دولت درخواست آن ها را رد کرد، صدها دانش آموز تصمیم گرفتند برای یک هفته دست به اعتصاب غذا بزنند. این اعتصاب غذا و بازتاب جهانی آن باعث شد مسئولان دولت چین بفهمند که خواسته دانش آموزان چقدر جدی است. چنین تجمع بزرگی توانست قدرت این روش اعتراضی و سپس کوتاه آمدن دولتی ها را به همه نشان بدهد.
چاوز نماد اصلی جنبش کارگران مزارع و یکی از بنیانگذاران انجمن ملی گارگران مزارع است که در نهایت تبدیل به اتحادیه شد. سال 1965 کارگران فیلیپینی آمریکایی مزارع در دلانو کالیفرنیا اعتصابی را در اعتراض به دستمزدهای پایین شان اجرا کردند و چاوز هم از آن ها حمایت کرد و خیلی زود رهبر راهپیمایانی شود که در مرکز ایالت تظاهرات کردند.
این اعتصاب پنج سال طول کشید و طی آن در سال 1968 چاوز 25 روز دست به اعتصاب غذا زد و این کر باعث شد کارگران برای ادامه اعتراضاتشان جان تازه ای بگیرند. در 1989 چاوز در اعتصاب غذای دیگری شرکت کرد که 36 روز طول کشید و خودش از آن با نام «روزه برای زندگی» یاد کرد؛ اعتراضی که به خاطر استفاده از آفت کش های خطرناک در مزارع بود.
در سال 2009، بازیگر و فعال سیاسی، میافارو برای اعتراض به درگیری ها در دارفور دست به اعتصاب غذا زد. او همچنین شروع کرد به نوشتن تجربیاتش در وبلاگی که داشت و ویدئوهایی را در یوتیوب منتشر کرد. قبل از شروع این اعتصاب، او اعلام کرد که قصد دارد سه هفته بدون غذا زندگی کند اما پزشکان بعد از 12 روز این اعصتاب را متوقف کردند، چرا که سلامتی اش به شدت به خطر افتاده بود. با مشکلاتی که کاهش قند خونش ایجاد کرد، او اعتصاب را به ریچارد برانسون سپرد که نتوانست بیش از سه روز دوام بیاورد.
یک ایرلندی دیگر که علیه حکومت انگلستان می جنگید و از اعضای جنبش جمهوری خواهی بود. اکتبر 1922 در کمپ نگهداری نیوبریج زندانی شده بود و وقتی خبر اعتصاب غذا در زندان مونت جوی همه جا پخش شد، بری و دوستانش هم اعتصاب اعتراضی خودشان را شروع کردند. 35 روز پس از آغاز اعتصاب، دنی جان خود را از دست داد. دو روز بعد از مرگ او، اعتصاب پایان یافت.
بابی ساندز هم یکی از فعالان ایرلندی بود که به خاطر رهبری اعتصاب زندان میز در سال 1981 معروف شد. در مارس آن سال ساندز دست به اعتصاب غذا زد؛ زمانی که درست اوج سال های اعتراضی بود. بابی همچنین برنامه ریزی کرد که دیگر زندانی ها هم باید اعتصاب غذا را در دوره های متناوب برای تاثیرگذاری بیشتر اجرا کنند. این اعتصاب غذا دستاوردهایی هم داشت که توسط زندانی ها مشخص می شد مثل پوشیدن لباس مورد علاقه خودشان، آزاد بودن برای همکاری با زندانیان دیگر و دریافت نامه و حق ملاقات داشتن با افرادی از خارج زندان.
اعتصاب بابی ساندز 66 روز طول کشید و بعد از آن او وقتی تنها 27 سال سن داشت مرد. مرگ او جرقه ای بود که باعث شد پیش از 100 هزار نفر برای مراسم ترحیمش گرد هم بیایند.
