سالمندی تهدیدی برای کشور در سطح ملی محسوب می‌شود در این بین عواقب ناشی از سالمندی و کاهش جمعیت در تمام حوزه‌ها از اجتماعی و اقتصادی گرفته تا فرهنگی و سیاسی و حتی نظامی یک خطر جدی برای کشور است که با هیچ چاه نفتی نمی توان آن را جبران کرد.

کمال آنلاین / شروع اپیدمی کرونا در کنار شرایط ناخوشایند اقتصادی و عدم توجه به نیازهای ابتدایی جوانان از اشتغال گرفته تا مسکن در یک دهه گذشته در کنار عدم آگاهی جوانان در خصوص ازدواج درست و گذر تعداد قابل توجهی از  جوانان از سن طلایی باروری، بی توجهی به اقتصاد در فرزنددار شدن از بیمه درمان ناباروری تا عواقب تک فرزندی و ترویج تجردگرایی همگی از جمله عواملی است که دست به دست هم داده تا نرخ رشد جمعیت در کشور کاهش پیدا کرد.

آمار و ارقام جمعیتی نشان می‌دهد که کشور در لبه پرتگاه کاهش جمعیت قرار گرفته است.بر همین اساس حدود ۶ الی ۷ سال دیگر بیشتر فرصت باقی نمانده تا نرخ رشد جمعیت را به حد نرمال نزدیک کنیم .

سالمندی تهدیدی برای کشور در سطح ملی محسوب می‌شود در این بین عواقب ناشی از سالمندی و کاهش جمعیت در تمام حوزه‌ها از اجتماعی و اقتصادی گرفته تا فرهنگی و سیاسی و حتی نظامی یک خطر جدی برای کشور است که با هیچ چاه نفتی نمی توان آن را جبران کرد.

اصلاح رفتار جمعیتی نیازمند برنامه‌های بلند مدت است و پیش بینی به نتیجه رسیدن آن  چند سال زمان می برد، بی شک مسئله جمعیتی کشور ابرچالش قرن پانزدهم خواهد بود.

عملکرد مسئولان در جایگاهی که هستند می‌تواند تاثیر مستقیمی در زندگی افراد جامعه داشته باشد. مسئله جمعیت در یک دهه اخیر جزو مسائل مهم بوده و باید تمام برنامه‌ها و چشم اندازهای وزارتخانه‌ها، نهادها و سازمان‌های دولتی و خصوصی نسبت به افزایش جمعیت رویکرد مثبتی باشد. متاسفانه به دلیل عدم باور مسئولان کشور به موضوع نیروی انسانی به عنوان سرمایه اجتماعی امروزه شاهد کاهش نرخ رشد جمعیتی هستیم، برخی از قوانین افزایش جمعیت در سال‌های پیشین یا اجرایى نشده یا در نیمه راه رها شدند.

برای حل مشکل کاهش جمعیت تمام مسئولان سه قوه باید یکپارچه کمر همت ببندند تا معضل کاهش جمعیت کشور حل شود. تا زمانی که مشکلات اقتصادی، مسکن، اشتغال و سیستم آموزشی و فرهنگی کشور در مورد رشد جمعیت به صورت اساسی برطرف نشود مشکل کاهش جمعیت ادامه خواهد داشت.

سالمندی ایران ابرچالش بزرگی خواهد بود که ابعاد کلی سیاست‌ها و برنامه‌های راهبردی ایران را در بر خواهد گرفت، اگر با همین سیاست‌ها پیش برویم باید در آینده نه چندان دور به تعداد مدارس موجود خانه سالمندی در کشور احداث کنیم. امیدواریم شورای محترم نگهبان هرچه سریعتر نظر خود را در خصوص قانون طرح جوانی جمعیت و تعالی خانواده ابلاغ کند تا به مرحله اجرایی شدن در کل کشور برسد. هرگونه تاخیر در اجرای سیاست‌های کلی جمعیت کشور قطعا زیانبار خواهد بود . 

مقام معظم رهبری نیز که بارها در فرمایشات‌شان طی سال‌های اخیر، به مسئله ازدواج و فراهم آوردن تسهیل این امر در کشور و همچنین اهمیت و توجه به زادآوری اشاره داشتند، طی اظهاراتی اعلام کردند که وقتی به نتایج نگاه می‌کنیم، در می‌یابیم که متاسفانه این تاکیدهای چندباره، تاثیر زیادی نداشته است، این‌ها احتیاج به قانون دارد، احتیاج دارد به دنبال‌گیری جدی دستگاه‌های اجرایی دارد، تا نتایج بهتری حاصل شود.

**مسکن یکی از فاکتورهای پررنگ در رشد تجردگرایی است.

 

ولی الله فرزانه نماینده مردم نور و محمودآباد درمجلس در مورد رشد تجردگرایی در کشور گفت: مشکلات عدیده‌ای از اشتغال گرفته تا مسکن در مسیر ازدواج جوانان قرار دارد با توجه به تورم موجود در جامعه جوانان کمتر تمایل به ازدواج دارند، شاید عوامل دیگری در تاخیر ازدواج جوانان نقش داشته باشد اما مسکن یکی از فاکتورهای پررنگ در رشد تجردگرایی است.

نماینده مردم نور و محمودآباد افزود: طبق آمارهای سال ۹۹ در حال حاضر جمعیت کشور بیش از ۸۴ میلیون نفر است و در کل ۲۶ میلیون خانواده با تعداد افراد ۳.۱ نفر در کشور زندگی می‌کنند و همچنین ۹ میلیون و ۸۰۰ هزار جوان در سن ازدواج و مجرد در کشور داریم که تعدادی از آنها بالای ٥٠ سال سن دارند یعنی به سن تجردگرایی مطلق رسیده‌اند که عوامل متعددی در این تنها زیستی دخیل بوده که بخشی از آن به مسائل اقتصادی و قسمتی به مسائل فرهنگی باز می‌گردد که مسائل اقتصادی نقش پررنگی نسبت به عوامل فرهنگی دارند که برای حل آن نیازمند ورود سازمان‌ها و نهادهای متولی هستیم.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس یازدهم تاکید کرد: رشد افسار گسیخته تورم در چند سال گذشته نگرانی‌هایی را برای جوانان به ویژه زوجین جوان به همراه داشته است که نادیده گرفتن آنها به معضلاتی همچون طلاق صوری ختم شده است که هر یک در مقطعی از زمان آسیب‌های متعدد دیگری را به همراه داشته، در کلان شهری مثل تهران که متاسفانه جزو شهرهای گران دنیا محسوب می‌شود تامین کالاهای اساسی سدی بزرگ در مسیر ازدواج جوانان بوده در این میان مسکن یک فاکتور اصلی در تجرد گرایی محسوب شده که گاهى همین کالاى أساسى عامل جدایی زوج‌های جوان است .

وی یادآور شد: دولت طرح‌های متفاوتی در طی چند سال اخیر برای حل مشکل مسکن جوانان نظیر طرح ملی جوانان تا پرداخت تسهیلات وام مسکن و شرایط سخت و پرداخت اجباری وام ازدواج و وام مسکن با مصوبه دولتی ارائه کرد که گویا چنین طرح های چاره ساز نبوده و امروزه شاهد افزایش تجرد گرایی جوانان هستیم.

فرزانه در پایان خاطرنشان کرد: بی توجهی به خواسته و نیاز جوانان عواقب ناخوشایندی دارد یکی از آنها پیری و سالمندی برای کشور است در آستانه روز ملی جمعیت هستیم و رشد جمعیت ایران در گرو برآورده شدن خواسته جوانان است امیدوارم حداقل‌های نیاز جوانان مورد توجه مسئولان امر قرار بگیرد.

آمارهای رسمی مازندران نشان می دهد این خطه از شمال کشور پا به سن پیری گذاشته تا بعد از استان گیلان جایگاه دوم کشور را به خود اختصاص دهد. بر اساس آمارهای رسمی ۱۲ درصد از جمعیت حدود سه میلیون و ۳۰۰ هزار نفری مازندران یعنی حدود ۴۰۰ هزار نفر ، سالمندان هستند.

بر اساس تعاریف استاندارد جهانی، هر جامعه ای که جمعیت سالمندش بیشتر از ۱۲ درصد باشد به آن جامعه پیر می گویند و مازندران درحالی با میانگین های جهانی رقابت می کند که میانگین نسبت جمعیت سالمند در کشور ۹ درصد است.

برابر پیش بینی های صورت گرفته از سوی سازمان های اجتماعی از جمله بهزیستی تا کمتر از ۶ سال آینده جمعیت سالمند کشور به بیشتر از ۱۰ درصد خواهد رسید و به همین نسبت هم جمعیت سالمند مازندران بیشتر خواهد شد و به عبارتی تا آن زمان احتمالا از هر ۶ نفر جمعیت استان یک نفر پا به سالمندی می گذارد.

پیرتر شدن ترکیب جمعیتی مازندران در حالی است که در یک دهه اخیر ورودی جمعیت جوان و فرزندآوری نیز در این استان روبه کاهش است. بنا به آمار اداره ثبت احوال مازندران، در یک دوره چهار ساله از سال ۹۴ تا ۹۷ آمار متولدین از ۴۶ هزار و ۴۶۳ به عدد ۳۹ هزار و ۸۳۶ تازه متولد شده کاهش داشته است که نشان از جدی بودن مساله است.

وحید حسین زاده کارشناس اجتماعی افزود: امروزه عوامل مهمی در کاهش و پایداری جمعیت و فرزندآوری تاتیر دارد. نطام اجتماعی و فرهنگی خانواده ها نسبت به فرزندآوری و فرزند پروری تغییر کرده است. به دلایل مختلف، تک فرزندی تبدیل به باور و یا شیوه زندگی والدین شده است.  حتی تجرد گرایی  به عنوان یکی  از آسیب‌ها ی پنهان جامعه نیز در فرآیند فرزند آوری و افزایش جمعیت قلمداد می گردد.

**در کنار داشتن دغدغه مشاوره پیش از ازدواج، دغدغه مشاوره فرزند آوری و فرزند پروری نیز داشته باشیم

وی ادامه داد : برای مقابله با این وضعیت لازم است تا نیازها و اولویت ها را باز تعریف یا بازتولید کنیم، با تحقیق و آینده پژوهی در کنار داشتن دغدغه مشاوره پیش از ازدواج، دغدغه مشاوره فرزند آوری و فرزند پروری نیز داشته باشیم چرا که این امر برای تقویت و جلوگیری از آسیب به جامعه و نظام اجتماعی مازندران و حتی کشور امری حیاتی است.

کارشناس مسائل اجتماعی گفت: عدم فرزند آوری و تزریق جمعیت جوان به جامعه ریشه در مسائلی همچون دغدغه های اقتصادی ، بی حوصلگی جوانان ، بالا رفتن سن ازدواج ، کاهش تمایل به ازدواج و الگوبرداری از شیوه زندگی دیگری دارد. 

حسین زاده کاهش جمعیت جوان را در حوزه اجتماعی بسیار خطرناک توصیف کرد و افزود: این مسئله می تواند جامعه و خانواده ها را به سمت افسردگی ، کاهش شادابی در فضای خانواده و حتی نابودی برخی خانواده ها بکشاند.

به گفته او ، حتی برای استان مازندران با سطح قابل توجهی از برخورداری اقتصادی و ظرفیت های اشتغال نیز دغدغه های هزینه و درآمد بزرگ ترین سد راه فرزندآوری است که هنوز به طور جدی به ان پرداخته نشد. 

**مازندران جزو استان‌های پیر کشور

احمد حسین زادگان در شورای معاونان بهزیستی استان با اظهار اینکه مازندران به سمت پیری در حرکت است، افزود: پیش بینی ما این است که مازندران جزو استان‌های پیر کشور بوده و این مسئله طی چندسال آینده یک معضل محسوب می‌شود

**حرکت جمعیتی مازندران به سمت پیری

مجتبی فاطمی مدیرکل ثبت احوال استان مازندران در خصوص حرکت جمعیتی مازندران به سمت پیری، می‌گوید: ما طی سالیان اخیر، متاسفانه شاهد کاهش ولادت در استان مازندران هستیم و بر اساس آمارها، طی 4 ماهه نخست سال99 نیز در مقایسه با سال گذشته، 7.5 درصد کاهش ولادت را داشتیم.

وی با بیان اینکه استان مازندران در ولادت، رتبه سی‌ام کشور را دارد؛ افزود: در استانی مثل خوزستانی، سالی نزدیک به 100 هزار ولادت اتفاق می‌افتد اما این عدد در مازندران، نزدیک به 39 هزار ولادت است و این فاصله و این رقم عدد قابل توجهی است.

مدیرکل ثبت احوال استان مازندران به لزوم آموزش و فرهنگ سازی در میان جامعه و زوج‌های جوان اشاره و خاطرنشان کرد: باید تفاهم نامه‌ای با دستگاه‌هایی مثل آموزش و پرورش و صداوسیمای استان بسته شود و نکات و توصیه‌ها و اطلاعات به مردم منتقل شود.

فاطمی در خصوص نسبت میزان ولادت و وفات طی سال‌های اخیر در مازندران و چگونگی طی این روند به نسبت سال‌های گذشته، بیان کرد: در سال 1398، تعداد موالید ثبت شده در استان برابر با 33 هزار و 902 واقعه بوده است که این تعداد نسبت به سال گذشته، 14.9 درصد کاهش را نشان می‌دهد.

وی عنوان کرد: تعداد موالید ثبت شده در استان در سال 1389، 44 هزار و 316 واقعه، در سال 1390، 44 هزار و 53 رویداد، در سال 1391، 43 هزار و 625 رویداد، در سال 1392، 44 هزار و 925 واقعه، در سال 1393، 46 هزار و 294 رویداد، در سال 1394، 46 هزار و 463 واقعه، در سال 1395، 45 هزار و 292 رویداد، در سال 1396، 43 هزار و 932 رویداد، در سال 1397، 39 هزار و 846 رویداد و در سال گذشته نیز 33 هزار و 902 واقعه بوده است.

مدیرکل ثبت احوال استان مازندران، تاکید کرد: تعداد وفات ثبت شده در سال 1395، 16 هزار و 105 واقعه، در سال 1396، 16 هزار و 165 واقعهريال در سال 1397، 16 هزار و 587 و در سال گذشته نیز 18 هزار و 94 واقعه بوده است.

فاطمی همچنین در خصوص میزان ازدواج و طلاق طی سال‌های اخیر اعلام کرد: تعداد ازدواج ثبت شده در سال 1395 در مازندران، 25 هزار و 623 رویداد، سال 1396، 22 هزار و 263 رویداد، در سال 1397، 21 هزار و 571 رویداد و در سال گذشته نیز 19 هزار و 849 رویداد بوده است.

وی اضافه کرد: در سال 1398 تعداد 8 هزار و 718 فقره طلاق در استان به ثبت رسیده است که این رقم در سال 97 برابر با 8 هزار و 18 واقعه بوده است که در واقع نرخ طلاق در سال 98 به نسبت سال 97 رشد داشته است.

به راحتی با نگاه به روند نزولی ولادت‌ها طی سال‌های اخیر و از آن‌سو افزایش وفات‌ها، کاهش ازدواج و روند رو به رشد طلاق، به راحتی می‌توان متوجه وضعیت نه چندان مناسب جمعیتی در مازندران شد؛ جمعیتی که جدا از افزایش سن گروه آماری، اوضاع خوبی در زاد و ولد و نرخ جایگزینی هم ندارد.

نتیجه : تدوین و اجرای برنامه‌های ترویجی، آموزشی، پژوهشی و خدمات پزشکی توسط وزارت بهداشت، در راستای اصلاح نگرش عمومی و برنامه‌ریزی، فرهنگ‌سازی در امور تسهیل ازدواج، کاهش سن ازدواج و استحکام خانواده، تدوین و تصویب برنامه‌های هوشمند برای ارتقای باروری و پوشش بیمه اجباری درمان رایگان مادر و کودک از ابتدای بارداری تا پایان دو سالگی کودک برای کسانی که فاقد پوشش بیمه درمانی هستند، از دیگر سیاست‌های تشویقی افزایش جمعیت به‌شمار می‌رود/گزارش علیرضا عزیز کمالی