امداد و نجات کوهستان - قله دماوند
جمشید نیکزاد : رییس جمعیت هلال احمر شهرستان آمل
حدود 54% از کشور ما را مناطق کوهستانی پوشانده است و بر همین مبنا همه سالانه حوادث زیادی در این مناطق رخ میدهد؛ که به دلیل دارا بودن ویژگی‌های خاص خود از جمله صعب العبور بودن ، ارتفاع بالا سختی و پیچیدگی عملیات را زیاد می‌کند .
دو رشته کوه اصلی البرز و زاگرس قسمت های شمال و غرب کشور را در برگرفته است؛
استان مازندران با قرار گرفتن در بخش عمده ای از رشته کوه البرز، شامل البرز شرقی، البرز غربی، البرز مرکزی و رشته کوه فیروزکوه، بیشترین قلل مرتفع کشور را در خود جای داده است؛ به گونه ای که 400 قله بالای 2500 متر کشور در استان مازندران واقع شده است.
از جمله این قلل میتوان به دماوند، علم کوه، تخت سلیمان، خرسان، سیالان، آزادکوه و بسیاری قلل بالای 4000 متر اشاره کرد. مهمترین قله استان قله دماوند با ارتفاع 5671 متر می‌باشد؛ این قله پرشیب ترین قله آتشفشانی جهان، دارای 16 مسیر اصلی و مسیرهای فرعی متعدد که تا 56 مسیر را میتوان برشمرد؛ می‌باشد.
میتوان سختی صعود به این قله را به دلیل منفرد بودن قله، شیب زیاد ، گاز گوگرد و بادهای تند با یک قله 7000 متری برابر دانست.
سالانه بیش از 30000 صعود بر روی این قله انجام می‌شود که عمده این صعودها به دلیل وجود امکانات رفاهی بیشتر در جبهه جنوبی از جمله مسجد صاحب الزمان، و وجود بارگاه سوم در ارتفاع 4200 متر به این سمت کشیده شده است.
سالانه نزدیک به 300 مورد حادثه در این قله رخ می دهد. که طیف وسیعی از تروما شامل سقوط از ارتفاع، ریزش سنگ و بیماری‌های کوهستان از جمله ارتفاع زدگی، ادم مغزی، ادم ریوی، سرمازدگی و هیپوترمی را شامل می‌شود.
پوشش این حوادث نیازمند همکاری ارگان‌های مختلفی از جمله فدراسیون کوهنوردی، اداره ورزش و جوانان، هیئت کوهنوردی، مدیریت بحران و اورژانس و جمعیت هلال احمر می‌باشد. و در این میان محدودیت هایی در مسیر عملیات های جستجو و نجات قرار میگیرد. از جمله محدودیت های موجود در پوشش حوادث و محدودیت پرواز بالگرد می‌باشد که برای ورود به ارتفاع بالای 4000 متر با چالش های زیادی رو به رو است و همچنین فاصله پایگاه امدادکوهستان تا نقاط حادثه خیز نیازمند صرف زمان زیادی جهت دسترسی به مصدومین می‌باشد.
یکی از مناسب ترین راهکارها برای دسترسی سریعتر به مصدومین ، برقراری پست های سیار امداد کوهستان و استقرار آنها در بارگاه سوم دماوند و همچنین وجود دکل های مخابراتی اپراتورها در منطقه است که سرعت دسترسی و توان عملیاتی نیروها را به طور چشم گیری افزایش می دهد. و این مهم نه تنها باعث نجات جان افراد بیشتری در منطقه کوهستانی می‌شود ، بلکه با توجه به صعود کوهنوردان بیشماری از کشورهای مختلف جهان قادر به ارائه خروجی خوبی از توان عملیاتی جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران در سطح جهان می‌باشد.
کمبود تجهیزات امدادی از جمله تجهیزات اسکی کوهستان، بالگردهایی با قابلیت عملیاتی در ارتفاع بالا، هلی شات و تجهیزات نجات در بهمن، از جمله مشکلات در مسیر پوشش هر چه سریعتر سوانح کوهستان می‌باشد.
پیشگیری از حوادث کوهستان با توجه به شناخت نقاط حادثه خیز خصوصا توسط نیروهای امدادی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و همکاری ارگان‌های مختلفی جهت ایمن سازی مسیر و کارگاه‌های موجود، نصب تیرک های راهنما و حضور نیروهای هشدار دهنده به کوهنوردان، نصب تابلوهای راهنما و..... علاوه بر کاهش آسیب های احتمالی، موجب کاهش چشمگیر هزینه‌های امدادی نیز می‌شود.
الزام استفاده از بیمه در کوهنوردی و پوشش هزینه‌های عملیات توسط سازمان‌های بیمه گذار در کشورهای زیادی جای خود را باز کرده که با این روش میتوان گفت هزینه‌های عملیات به جمعیت هلال احمر تحمیل نخواهد شد.
البته در این راستا یکی از ارگانهایی که میتواند حضور موثر و خوبی داشته باشد ، سازمان گردشگری و میراث فرهنگی می‌باشد. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هم میتواند از فرصت وجود قله دماوند به عنوان یکی جاذبه‌های توریستی ایران که همه ساله تعداد زیادی از توریستها و گردشگران خارجی را به خودش جذب می‌کند استفاده بهینه نماید و با بهره گیری از بخش خصوصی و دریافت ورودی هم در جهت صدور بیمه نامه ، حمل ونقل ، کوله پشتی کوهنوردان و... حتی درصورت نیاز به امداد ونجات به بخش خصوصی واگذار نماید کما اینکه در اکثر کشورهای خارجی امدادونجات به بخش خصوصی واگذار شده و در سریع ترین زمان ممکن با امکانات خوبی صورت می‌پذیرد.
به امید آن روز که همه دست به دست هم با ایجاد راهکارهای مناسب ، هیچ حادثه ای در کوهستان نداشته باشیم و از این نعمت خدادادی به عنوان یک فرصت در جهت بهره برداری معنوی و مادی استفاده نمایم.