حوادث در کارگاه های ساختمانی علاوه بر اینکه خسارت های مستقیم و غیر مستقیم فراوانی در روند کار ایجاد می کنند /علیرضا عزیزکمالی
پدیدآورنده خبر: علیرضا عزیزکمالی/// ساختمان سازی صنعتی است که طبق آمار حدود ۱۳ درصد اشتغال مستقیم ایجاد می کند، اما در سال های اخیر به تنهایی ۴۰ تا ۵۰ درصد حوادث حین کار را شامل شده است. اینجاست که رعایت اصول ایمنی و HSE در ساختمان سازی اهمیت پیدا می کند. همچنین بخشی از حوادث، مانند حوادثی که برای کارگران غیر مجاز رخ می دهد بعضا در آمارها نمی آید. و ساخت و سازها به دلیل شرایط موقت و حتی اشتغال یک روزه ای که برای کارگران ایجاد می کند بیشترین سهم را در اشتغال کارگران غیر مجاز میان همه مشاغل دارد.
روش های غالب در ساخت و سازهای کشور علی رغم تحولات جهانی و پیشرفت های فناورانه در این عرصه، به صورت سنتی و یا با فناوری های تاریخ گذشته انجام می شود. علی رغم تصریحات قانونی و وجود مراکزی برای آموزش و تعیین صلاحیت کارگران ساختمانی، اکثر کارگران شاغل در صنعت ساختمان را کارگران فصلی فاقد صلاحیت و یا مهاجران غیر قانونی از کشورهای همسایه تشکیل می دهند.
در قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان علی رغم الزام ساخت و ساز توسط مجریان دارای پروانه اشتغال به کار از وزارت راه و شهرسازی، این مهم توسط مالکان و یا افرادی به صرف تامین سرمایه ساخت و بدون هیچ گونه صلاحیتی در زمینه اجرای ساختمان انجام می شود. این مشکلات وقتی در کنار شرایط کلی ساخت و ساز که در دل شهرها و در مجاورت محل زندگی شهروندان انجام می شود، قرار می گیرد مخاطرات متعددی را متوجه افراد شاغل در کارگاه های ساختمانی و اشخاص ثالث می کند.
حوادث در کارگاه های ساختمانی علاوه بر اینکه خسارت های مستقیم و غیر مستقیم فراوانی در روند کار ایجاد می کنند آثار سوءاجتماعی نیز به همراه دارند. طبق آمار ۴۵% حوادث حین کار کشور در سال های اخیر در کارگاه های ساختمانی رخ داده است
HSE در ساختمان های شهری کشور ما متاثر از عوامل متعدد بیرونی و درونی پروژه وضعیت مناسب ندارد. ضعف فرهنگ عمومی، سیطره مسایل اقتصادی بر مسایل فرهنگی و اجتماعی و حتی فنی و اجرایی در ساخت و ساز، عدم نظارت دقیق توسط سازمان های مسئول، دخالت افراد فاقد صلاحیت در امر ساختمان، عدم آگاهی صاحب کاران نسبت به ایمنی، بهداشت و محیط زیست کار، اولویت دهی به کاهش هزینه ها و افزایش سودآوری بیش از سایر عوامل از جمله ایمنی و کیفیت، عدم بهره گیری از مسئولان و مشاوران ایمنی به خصوص در ساختمان های کوچک متراژ کمتر از ۱۵۰۰ متر که حدود ۷۰ درصد ساخت و ساز ها را شامل می شود، از عمده عوامل نامناسب بودن بهداشت، ایمنی و محیط زیست ساختمان ها محسوب می شود.
نقص بزرگ در کارگاه های ساختمانی و حوادثی که در آن رخ می دهد نتیجه عدم آشنایی و آموزش کارفرمایان و کارگران در خصوص ایمنی ساختمان است. عدم آشنایی کارفرمایان با مسئولیت و وظایف خود در زمینه ایمنی در صورتی است که قانون، تامین ایمنی کارگاه را بر عهده کارفرما گذاشته است. چه افرادی که به عنوان کارفرما در ساخت و سازهای شهری حضور دارند اغلب یا مالکان زمینی هستند که قرار است ساختمان درآن بنا شود و یا سرمایه گذارانی هستند که طی قرارداد مشارکت در ساخت، اجرای ساختمان را بر عهده دارند.
در این میان عدم الزام شهرداری به عنوان مرجع صدور پروانه ساختمان در بکارگیری و استخدام مجری صاحب صلاحیت دارای پروانه اشتغال از وزارت اه و شهرسازی توسط صاحب کار موجب می شود تا مجموعه مشکلات بعدی در مدیریت کارگاه و اجرا در تامین ایمنی و کیفیت ساختمان پدید آید.
از طرفی کارگران مشغول در این صنعت نیز از آموزش های مناسب در زمینه ایمنی بی بهره اند. موقتی بودن کار در کارگاه های ساختمانی، عدم تداوم همکاری بین کارفرما و کارگر در پروژه های بعدی ، شفاهی و غیر رسمی بودن توافقات کاری و عدم انعقاد قرارداد بین کارفرما و کارگر و عدم کنترل و نظارت در بکارگیری کارگران دارای پروانه مهارت فنی عواملی است که بی اعتنایی به آموزش های ایمنی کارگران را موجب می شود.
در حال حاضر ۷۵ هزار نفر نیروی فعال کار بخش ساختمان و مسکن در استان مازندران فعال هستند که البته طبق اظهارات مسئولان ۵۱ هزار کارگر از مزایای بیمه تامین اجتماعی بهره می برند و باقی از این امتیاز به دلایلی محروم هستند. اما سوال اینجاست که چرا با وجود توسعه شیوه های ساخت وساز همچنان شاهد چنین اتفاقاتی هستیم.
طبق اعلام رسمی پزشکی قانونی مازندران سال گذشته ۱۰۱ نفر بر اثر حوادث ناشی از کار در استان جان خود را از دست دادند که در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۳۹۹ تغییری نداشت.
بنابر این گزارش همواره عمده دلایل مرگ افراد در حوادث کار مربوط به سقوط از بلندی و پس از آن برق گرفتگی است و طبق آمار ،سال گذشته ۵۰ مورد مرگ ناشی از حوادث کار به دلیل سقوط از بلندی بوده است که ۶ درصد بیشتر شد. ۲۴ مورد نیز برق گرفتگی ، برخورد با جسم سخت ۱۷ مورد و سایر موارد با ۱۰ مورد گزارش شده است.
فرهنگ ایمنی حلقه مفقوده ایمنی در کشور
مهندس جهانگیر آذری رییس انجمن انبوه سازان آمل با بیان اینکه ایجاد فرهنگ ایمنی از الزاماتیست که تا کنون نادیده گرفته شده و حلقه مفقوده ایمنی در کشورمان است .گفت : تا بخواهیم در این حوزه قوانین داریم و باید ببینیم چرا موفق نبودیم ، وی با تاکید بر لزوم تبلیغات در رسانه ملی و آموزش توسط دستگاه های ذیربط و سپس اعمال قانون توسط مسئولین امر راهکار ایجاد فرهنگ ایمنی است و تنها با قوانین و تعطیلی کارگاههای ساختمانی نمی توانیم موفق باشیم .
آذری خاطرنشان کرد: آموزش کارفرمایان حلقه گمشده ایمنی است و خواستار برگزاری دوره های آموزشی برای کارفرمایان شد زیرا بخش عمده ای از سازندگان ساختمان، سرمایه گزاران بدون صلاحیت فنی و مدیریتی هستند و همه ساختمان ها توسط افراد باصلاحیت ساخته نمی شود که باید ایمنی را به آنان آموزش دهیم تا تبدیل به نقطه آسیب نشود و در صورتی که همه پروژه های عمرانی توسط سازنده دارای صلاحیت حرفه ای ساخته شود میزان حوادث و اسیب های ناشی از کار در پروژه های عمرانی بسیار کم خواهد شد . آذری با تشکر از دستگاه های ذیربط در حوزه ایمنی به جهت تشکیل کارگروه ایمنی و بازدید از پروژه های عمرانی به صورت پایلوت در 4 شهر استان مازندران ،خواستار ادامه این روند و تشکیل این کار گروه در همه شهر های مازندران شد.
صنعت ساختمان یکی از پرمخاطره ترین صنعت ها است
مهندس علی باقری مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی مازندران گفت: صنعت ساختمان یکی از پرمخاطره ترین صنعت ها است که بیشترین آمار حوادث را به خود اختصاص می دهد و نیاز می رود سازندگان ساختمان توجه بیشتری داشته باشند.
وی گفت: استفاده از تجهیزات فردی مناسب مورد تاکید است که باید وسایل ایمنی در اختیار کارگران قرار گیرد و این امر در کاهش حوادث ساختمانی اثرگذار است؛ این ایمن سازی نه تنها هزینه نیست بلکه سرمایه گذاری مطلوب جهت صیانت از نیروی کار است و کارفرمایان و مسئولین کارگاهها باید با جدیت بیشتری نسبت به ایمن سازی ورود کنند.
آمارها نشانگر عدم رعایت نکات ایمنی است
مهندس سید عباس رهگشای معاون مسکن و ساختمان اداره کل راه و شهرسازی مازندران در این همایش گفت: همه ما که در حوزه ساختمان کار می کنیم مسئول هستیم و باید از طراحی و گودبرداری تا پایان کار، قوانیم لازم را رعایت کنیم.
وی بیان داشت: عدم رعایت نکات ایمنی سبب حادثه می شود و باید ببینیم آیا به ایمنی توجه کردیم و چگونه می توانیم خطر را حذف یا محدود کنیم و به این نکته هم توجه داشته باشیم که میانگین حوادث کار در کشور 46 درصد و این آمار در استان مازندران 52 درصد است؛ این آمار نشان می دهد اصول ایمنی در پروژه ها رعایت نمی شود که نیاز است مورد توجه واقع گردد.
معاون راه و شهرسازی مازندران بر فرهنگ‌سازی نسبت به امنیت کارگران نزد پیمانکاران و سازندگان تاکید کرد و گفت: باید به بلوغی از درک و مسئولیت‌پذیری در حوزه ساخت برسیم که سازندگان جان و امنیت کارگران را امنیت خود تلقی کنند.
رهگشا بیشترین حوادث را در پروژه های شخصی و کوچک مقیاس توصیف کرد و توضیح داد: در این طرح ها به دلیل فقدان نظارت موثر و شخصی بودن فعالیت‌های ساخت و ساز، عملا تخصص و امنیت و سلامت کارگر چه از طرف کارفرما و هم از سوی نیروی کار نادیده گرفته می شود.
بزرگترین سرمایه ما سازندگان ساختمان، نیروی انسانی است
مهنس سید نواب طاهری اطاقسرا مسئول کمیته تحقیقات وآموزش انجمن انبوه سازان شهرستان آمل با بیان اینکه در کف جامعه صنعت ساختمان، ایمنی را نمی بینیم و در سطح شهر قابل مشاهده نیست گفت : ما آمدیم تا سازنده ساختمان و انبوه ساز متوجه امر شوند که حداقل از ابتدای یک پروژه ساختمانی تا انتهای آن نیروهای کارگری حداقل 200 نفر هستند و اگر آنها را با خانواده ای 3 نفره حساب کنند بیش از 600 نفر فقط درگیر یک پروژه ساختمانی می شوند.
نائب رئیس انجمن انبوه سازان وسازندگان مسکن وساختمان آمل با تاکید براینکه بزرگترین سرمایه ما سازندگان ساختمان، نیروی انسانی است اشاره کرد : بعد از وقفه طولانی به خاطر کرونا، اولین همایش را داریم برگزار می کنیم که همین امر نشان می دهد نیروهای انسانی چقدر برای ما ارزشمند هستند و همین که خود اداره کار هم اعلام داشته بیشترین خطرات حین کار که موجب فوت می شود هم در همین کارگاه های ساختمانی است.
افزایش 27 درصدی تلفات ناشی از حوادث کار درمازندران
درادامه جلسه مهندس بهنام ولیزاده عضو هیات مدیره و مسئول کمیته فنی ومهندسی انبوه سازان وسازندگان مسکن وساختمان آمل ازافزایش 27 درصدی تلفات ناشی از حوادث کار درمازندران خبرداد وگفت : بنا بر اظهار مدیرکل پزشکی قانونی مازندران مرگ ومیر ناشی از کار طی چهارماهه اول سالجاری 47 نفر شامل 45 مرد و2 نفر زن بودند که این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل 27 درصد افزایش داشته است .
صنعت ساختمان یکی از پر حادثه ترین صنایع در بیشتر کشور محسوب می شود
وی ادامه داد : صنعت ساختمان یکی از پر حادثه ترین صنایع در بیشتر کشور محسوب می شود .استفاده از تجهیزات ایمنی می تواند بنحو قابل ملاحظه ای ازاین خسارات پیشگیری نماید .اما عدم اختصاص بودجه کافی به تجهیزات ایمنی همچنان باعث ایجاد آمار بالای حوادث دراین صنعت شده است .
مسئول کمیته فنی ومهندسی انبوه سازان وسازندگان مسکن وساختمان آمل خاطرنشان کرد : حفاظت ایمنی دربرابر خطرات ناشی ازیک مساله عمده است که نباید از نظر دورداشت سیستم مدیریت HSEبه عنوان ابزاری مدیریتی جهت کنترل وبهبود مسایل مربوطه به بهداشت ، ایمنی ، محیط زیست وکیفیت است .
شعاری کاری من هم این بوده که " خوب بسازیم" و نگاهم همچنان براین هست
مهندس گرجی زاده که در سوابق کاری خود در حوزه ساخت وسازمسکونی درسطح شهرستان آمل تاکنون بیش از 120 واحد با حدود 15 هزار مترمربع ساخته وتحویل شهروندان داده است، گفت: از همان ابتدای ورودم به حوزه ساخت وساز اعتقاد داشتم وشعاری کاری من هم این بوده که " خوب بسازیم" و نگاهم همچنان براین هست.
وی افزود: یک انبوه ساز درساخت وسازهای مختلفی که درسطح شهر انجام می دهد، باید این شهامت وجسارت را داشته باشد که اعلام کند، من این بنا را ساختم ، اگر خوب ویا حتی بد ساخته باشد.
این انبوه سازنمونه آملی با اشاره به اینکه در حوزه ساخت وساز اگر علاقمند به کارخود نباشی و فقط به پول ودرآمد آن توجه وتمرکز کنی ، پایداری ندارد و دوام آن کوتاه است، گفت: کسی که درهر شغلی حتی ساخت وسازمسکن، علاقمند نباشی قطعا دوام نخواهید آورد و متاسفانه درفرهنگ ساخت وسازهای مسکونی نیز این نگاه فراگیرترشده که سازنده یک مجموعه ساختمانی درآمدهای زیادی کسب می کند، درحالی که بیشترین سهم بری مربوط به افرادی هست که واسطه گری می کنند.
برای شروع هرپروژه ای وسایل مربوط به ایمنی دراختیارکارگران قرارمی دهیم
مهندس " امیرحسن چالی نژاد " ، با مدرک کارشانسی ارشد سازه وعضو انجمن انبوه سازان شهرستان آمل گفت : هنگام بستن قرارداد از استادکاران وکارگران عضو انجمن کارگران ساختمانی شهرستان آمل که از بهترین های این حوزه هستند، انتخاب وهمکاری داریم و برای شروع هرپروژه ای وسایل مربوط به ایمنی ازجمله کفش وکلاه ودیگروسایل دراختیارآنها قرارمی دهیم تا ضمن رعایت سلامت کاری برای آنها مشکلی پیش نیاید.
مهندس چالی نژاد به یکی از موارد مهم درساخت وسازهای مسکونی نیز اشاره کرد وبا ضعف ساختاری دراجرای قانون گفت، متاسفانه دربرخی ساخت وسازهای درچند سال اخیرمشاهده می شود، پروانه به اسم سرمایه گذار صادرمی شود، اما سرمایه گذار بی کیفیت می سازد، که اگر پروانه به اسم مهندس مجری صادر بشود، مهندس ساختمان را با کیفیت خواهد ساخت وهمه مسئولیت ها نیز برعهده مهندس مجری خواهد بود.
رعایت نکات ایمنی درهمه مراحل اجرا تا پایان کار به عنوان یک الزام بسیارمهم پذیرفته شده است
مهندس مهدی حجازی، انبوه ساز جوان، اخلاق مدار و متعهد آملی گفت: رعایت نکات ایمنی درهمه مراحل اجرا تا پایان کار توسط این گروه به عنوان یک الزام بسیارمهم پذیرفته شده واز 5 سال قبل نیز تهیه کفش، کلاه، دستکش ولباس کاربه عنوان هزینه های تعریف شده مجموعه به کارگران ساختمان حتی به کارگرانی که یک روز کاردراین مجموعه داشته باشند، داده می شود.
وی افزود: بهرحال حادثه درهرکاری وشغلی امری اجتناب ناپذیراست وحداقل درکارگاه های خودمان درامر ساخت وسازهزینه های مربوط به رعایت ایمنی برای همکاران وکارگران مجموعه را الزامی می دانیم.
مهندس حجازی اضافه کرد: معتقد هستم که حداقل یک درصد از هزینه های ساخت وسازمسکونی یا هرپروژه ای باید وقف ساخت وسازآموزشی شود وبه همین خاطر از حدود 6 ماه قبل آموزش دهی دراین مجموعه را برای اعضای تیم و علاقمندان به صورت حضوری با تدریس مدرسان مجرب شروع کردیم که خوشبختانه اثرپذیری خوبی نیز داشته ودرفضای مجازی نیز بازخوردهای خوبی داشته است.
آرزوی قلبی من رسیدن به جایگاه مناسب وجهت دهی ساخت وسازها توسط افراد متخصص است،
مهندس شاکری عضو انجمن انبوه سازان آمل اشاره کرد : آرزوی قلبی من رسیدن به جایگاه مناسب وجهت دهی ساخت وسازها توسط افراد متخصص است،
وی تصریح کرد: حوزه ساخت وساز یک کار کاملا تخصصی هست و افراد متخصص به این حرفه را می خواهد و متاسفانه هر وقتی که دولت دراین حوزه ورود کرده، خروجی کار با هیاهوهای ایجاد شده، از نظر کمی وکیفی نامطلوب و ناموفق بوده است. .
وی اشاره کرد ، در فعالیت حرفه ای کاری درساخت وسازها دراین سالها، هیچ وقت برای تامین منابع مالی وارد این حرفه نشدم وبا عشق وعلاقه ای که به حرفه ساخت وساز داشتم وتحصیلاتم نیز دراین سمت وسو بوده، قطعا به واسطه استاندارسازی درهمه مراحل که همیشه دغدغه های ما در ساخت بوده ، قطعا با رضایتمندی و آرامشی که برای خریدار در محیطی امن خواهد شد، مباحث مالی نیز تامین خواهد شد.
سالانه بیش از ۴۰۰ هزار بازرسی کار از کارگاههای فعال کشور انجام می‌شود
علی حسین رعیتی فرد معاون وزارت کار در ادامه سخنان اخیر خود البته ادعا کرده است که «سالانه بیش از ۴۰۰ هزار بازرسی کار از کارگاههای فعال کشور انجام می‌شود». رقمی که به نظر می‌رسد باید نیمی از آن به کارگاههای ساختمانی اختصاص یابد اما با این حال، رعیتی فرد در ادامه تاکید کرده است: «در حوزه ایمنی و بهداشت محیط کار، ضعف قوانین و مقررات وجود ندارد و ضمن اینکه اکنون ما ۲۱ هزار کمیته حفاظت فنی در کشور فعال داریم.»
اظهارات این مقام وزارت کار درحالی مطرح می‌شود که تا پیش از این فعالان کارگری و مهندسان درباره میزان و کیفیت بازرسی‌ها در زمینه کارگاههای تولید مسکن و پروژه‌های ساختمانی انتقادات قابل توجهی را مطرح کرده بودند.
ایران رکورددار حوادث ناشی از کار در دنیا!
شوکت رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی کشور افزود: میانگین جهانی حوادث در بخش ساختمان ۱۷ درصد از کل حوادث را تشکیل می‌دهد، اما در ایران ۵۰ درصد از حوادث کار مربوط به کارگران ساختمانی است و نشانگر آن است که ایران در سطح دنیا رکورددار حوادث ناشی از کار است.
وی بیان کرد: متاسفانه روزانه حداقل دو و در اوج حوادث، سه نفر از کارگران ساختمانی در پروژه های ساختمان سازی بر اثر حوادث مختلف ناشی از کار جان خود را از دست می‌دهند. براساس اعلام پزشکی قانونی به همین میزان نیز قطع عضو و قطع نخاع در سطح کشور وجود دارد.
حضور اتباع بیگانه غیرمجاز، دغدغه کارگران ساختمانی
به گفته معاون روابط کار وزارت کار، یکی از دغدغه‌های کارگران ساختمانی به حضور اتباع غیر مجاز بیگانه باز می‌گردد که به صورت غیررسمی در کشور فعالیت دارند که در این خصوص بازرسان وزارت کار با همکاری و هم افزایی استانداری‌ها و دستگاه‌های مختلف مجموعه اقداماتی را به منظور حمایت از کارگران ایرانی در دستور کار قرار داده‌اند.
طبق اعلام وزارت کار، در کارگاههای زیر ۲۰ نفر به ویژه کارگاههای ساختمانی بیشترین نرخ حوادث ناشی از کار دیده می‌شود. در بازرسی‌های انجام گرفته از کارگاههای مشمول قانون کار نیز، فعالیت ساختمان در بین فعالیت‌های اقتصادی بیشترین سهم آسیب‌های شغلی منجر به فوت را داشته است.
بیشترین حوادث ناشی از کار در کدام بخش اتفاق می‌افتد؟
هادی ساداتی ـ نایب رئیس کانون انجمن های صنفی کارگران ساختمانی ـ در این باره می گوید: در حوزه حوادث کار، حوادث ساختمانی حرف اول را می‌زند، نحوه کار در بخش ساختمان به شکلی است که عمدتا بدون حفاظ است و کارفرما تنها یک بیمه مکمل خریداری می‌کند و چندان به حفاظ و ایمن سازی کارگر ساختمانی توجه نمی کند در نتیجه مسایل ایمنی در حوزه ساختمان رعایت نمی‌شود.
کارگر ساختمانی حادثه دیده به سختی امرار معاش می‌کند
او می گوید: کارگران ساختمانی چون مشمول قانون کار نیستند در شرایط بیکاری مشمول دریافت یبمه بیکاری نمی‌شوند و اگر اتفاقی در حین کار برای آنها رخ بدهد خانواده‌هایشان دچار مشکل می‌شوند و چون تحت پوشش بیمه هم نیستند به سختی امرار معاش می‌کنند.
به گفته ساداتی، کارگر ساختمانی حادثه دیده جدا از هزینه‌های درمان باید هر ماه حق بیمه خود را هم واریز کند و اگر پرداخت آن با تاخیر همراه باشد، بیمه او به خودی خود قطع می شود و غرامت ایام بیکاری به وی تعلق نمی‌گیرد.
درنتیجه با افزایش ایمنی در ساختمان سازی می توانید هزینه های جانبی (جانی و مالی) را در آینده کاهش دهید. ساختمان سازی بخش گسترده‌ای از اشتغال جامعه را به خود اختصاص داده است. به صورت مستقیم و غیرمستقیم زمینه کار برای افراد و حرفه های مختلف را فراهم کرده است.
می‌توان گفت حدود 13% افراد به صورت مستقیم در این صنعت مشغول به کار هستند. سالانه در ایران و نقاط مختلف دنیا پروژه های عمرانی گسترده ای ساخته می شوند. بنابراین در رابطه با ساخت و ساز نیاز به اجرای آیین نامه هایی برای افزایش ایمنی در ساختمان سازی بیش از پیش احساس می شود. عوامل ثابت و متغیر در حین عملیات ساخت و ساز وجود دارد که باعث به خطر افتادن ایمنی و امنیت کارگران می شود.
می توان با یک برنامه‌ریزی اصولی مانع پیشامد های ناگوار انسانی و غیرانسانی شد./علیرضا عزیز کمالی