حضرت آیتا... جوادی آملی، از مراجع عظام تقلید و مفسّر برجسته قرآن کریم اخیرا به سوالی درباره "مراسم تعزیه خوانی و شبیه خوانی" پاسخ دادند.
حضرت آیتا... جوادی آملی، از مراجع عظام تقلید و مفسّر برجسته قرآن کریم اخیرا به سوالی درباره "مراسم تعزیه خوانی و شبیه خوانی" پاسخ دادند.
به گزارش شفقنا، متن سوال از ایشان به این شرح است:
"جمعی از جاننثاران و شیعیان و محبّان اهلبیت عصمت و طهارت همه ساله در ایام ماه محرّم و صفر از سالیان دراز تاکنون مشغول به اقامه عزاداری سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(علیه السلام) و دیگر ائمه معصومین(علیهم السلام) در نقش تعزیه و شبیهخوانی در شهر مذهبی سیدان فارس که سرای سادات و دارالمؤمنین است و دیگر قُرای فارس و خودِ شهر شیراز بوده و هستیم.
طریقهاش آن است که مرد لباس مخصوص زنانه نمیپوشد و پیراهن سیاه عربی پوشیده و با پارچه سیاه تا روی بینی را میپوشانند و اطفال هم لباس عربی پوشیده به زبان حال میخوانند و اجتماع مرد و زن مخلوط به هم نمیباشد و آواز غنا در کار نیست و ساز و شیپور و طبل که مخصوص عزاداری است، به صورت مارش عزا مینوازند و چون اشعار تعزیه ما را شاعر گرانقدر مرحوم آقای "میرزا علیجان کاویانیراد" متخلّص به سُکوتی که از اساتید تعزیه در ایران بودهاند از نصّ احادیث معتبره شیعه روایات را به شعر درآوردهاند، نسخهها در بین نسخههای سراسر ایران بینظیر میباشد و ایشان از اهل داراب کلاه ساری بودهاند که مقدّرات و برپایی عزای امام حسین که در سراسر ایران مسافرت مینمودهاند، جهت اجرای مراسم تعزیه ایشان را به فارس کشانیده و در آنجا ساکن و مدفون شده اند و حدود سیصد مجلس تعزیه از ایشان به یادگار مانده که قابل تحسین است و در مجالس ما اشعار دروغ خوانده نمیشود و مجالس با شکوه خاص برگزار میگردد و به کثرتی شور و گریه برپا میشود که قابل توجّه است.
آیا رفتن در همچو مجالس و گرفتن اجرت و اقامه آن در فتوای حضرتعالی چه صورت دارد؟ آنچه را که در احکام دین مُبین اسلام از فتوای آن وجودِ معدنِ مَجد و شرف است به دست خطّ شریف مرقوم و مُزین فرمایید.
پاسخ آیتا... جوادی آملی به این سوال نیز به شرح زیر است:
"در صورت حفظ همه شرایط مرقوم در استفتا اقامه، شرکت و تهیه مقدّمات جایز بلکه راجح است. "[۳]
*پاسخ شورانگیز علامه جوادی آملی مبنی بر اینکه "اقامه، شرکت و تهیه مقدمات در تعزیه خوانی جایز بلکه راجح است" می تواند حجت را بر همه آنهایی که نسبت به مراسم آیینی مثل تعزیه خوانی و یا شبیه خوانی دچار بی اعتنایی هستند؛ تمام کند.
این دو سوگواره آیینی که هریک فلسفه خاص خود را دارد؛ ریشه در تاریخ و هنر ایران و بلکه تمدن بین النهرین دارد. مراسمی که سوگ حسینی آنرا در جاذبه خود قرار دارد و صورت و غنایی بس عظیم تر و زیباتر به آن بخشید.
چه اینکه صحنه ها و مضامینی در تعزیه خوانی و شبیه خوانی توسط مستمعین مصیبت رویت می شود که آنها را در مراسم روضه و هیئت نمی توان مشاهده کرد و این مسئله بر عمق عزا و بکاء می افزاید و صورتی نیکوتر به آن می بخشد.
کما اینکه در تاریخ تشیع نیز خوانده ایم که چگونه هنگام ذکر مصیبت در محضر امام صادق(ع)؛ کودکی نوزاد را در شباهت به حضرت علیاصغر در دامان امام گذاشتند و شدت گریه و عزا در آن جمع بالا گرفت. +
تأکید هنر آیینی تعزیه بر خوانش های صحیح از مصائب عاشورا و نشان دادن نمادین تقابل خیر و شر، جاذبه ای خاص است. همانطور که در هنر شبیه خوانی با تأکید بر نشان دادن تنهایی امام حسین(ع) در میان لشکر اعداء، حمله نمادین اسبان به خیمه های بی دفاع آل عبا و سبعیت و وحشی گری شمر و لشکریان عمر سعد؛ صحنه هایی خلق می شود که نه تنها در هیچ مجلس روضه و هیئتی قابل دیدن نیست بلکه موجب رقّت قلب بیشتر عزاداران و البته واقعی تر شدن عزای حسینی در خاطره ها می شود.
پر واضح است که رسم دیرین عزاداری یک مراسم چند وجهی است و نمی توان و نباید که بخش های ریشه دار و سنتی آنرا حذف کرد. و بلکه عزاداری هنگامی عقلانی تر و زیباتر است که به همه اجزای آن در مذهب، هنر و رسوم توجه شود.
پاسخ روادارانه و بلکه تأکید کننده آیت ا ... جوادی آملی درباره مراسم آیینی تعزیه و شبیه خوانی می تواند راهگشای نوآوری در عزاداری ها و خاصّه ایجاد جاذبه هنری برای مراسم عزا بشد.