طی بودجه تدوین شده توسط شورای شهر برای سال ۹۳ شهرداری آمل، که در واقع ، نخستین بودجه تدوین شده توسط شورای شهر دوره چهارم می باشد، مقرر گردید سه معبر از معابر بخش مرکزی شهر آمل شامل کوچه های شرقی و غربی شهرداری و کوچه مخابرات (ایران) به صورت معبر پیاده طراحی و به اجرا برسد. طراحی این معابر توسط کمیته ارتقاء کیفیت سیما و منظر شهری که از کمیته های زیر مجموعه مرکز پژوهش های شورای شهر می باشد به انجام رسیده و اجرای آن توسط سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری آمل در حال انجام می باشد. در این ارتباط لازم دانسته شد در رابطه با چرایی انجام پروژه های پیاده راه سازی و ابعاد مختلف ضرورت و اهمیت آن مطالبی را به استحضار شهروندان عزیزکه از محل عوارض پرداختی توسط آنها چنین پروژه هایی به انجام می رسد، برسانم.
منظور از پیاده راه ، معابر یا خیابان هایی است که منحصراً برای عبور پیاده مورد استفاده قرار می گیرد. توجه به ایجاد پیاده راهها به ظهور نگرش های جدید ( برمبنای دیدگاههای متأثر از الگوهای شهرسازی قبل از انقلاب صنعتی ) در شهر های اروپایی برمی گردد که به ” شهرسازی انسان گرا ” معروف است. این نگرش که در مقابل ” شهرسازی اتومبیل گرا ” – که هم اکنون نگرش حاکم در شهرسازی ایران است – مطرح گردید الگوی اصلی سفرهای درون شهری به ویژه در بخش مرکزی شهرها و در سطح محلات را بر پیاده روی استوار می داند.
در شهرهای اروپایی، این تفکر با هدف خارج ساختن محدوده های مرکزی و تاریخی شهرها از تسلط اتومبیل برای حفاظت از بافت های کهن و احیای اجتماعی مراکز شهری مطرح و اجرایی شد.تاریخچه ایجاد پیاده‌راه‌ها به مفهوم امروزین آن به حدود ۷۰ سال قبل بازمی¬گردد و شهرهای اروپایی به ویژه دو کشور آلمان و هلند در این زمینه در جهان پیشگام بوده ¬اند. شهرهای آمریکایی با تاخیری نزدیک به دو دهه به توسعه محدوده¬ های پیاده،¬روی آوردند و کشورهای در حال توسعه نیز از حدود سه دهه قبل به طور جدی این موضوع را مورد توجه قرار دادند.در شهرهای آمریکایی، در اوایل دهه ۱۹۶۰ گرایش بازگشت به مراکز شهری قدیمی و سنتی قوت گرفت و خیابانهای پیاده¬ ای با نام مال (Mall) شکل گرفتند که بیشتر، همسو با مقاصد تجاری در مرکز شهرها بودند و در عین حال، هدفشان ایجاد محیط¬های مطلوب برای خرید و گردش شهروندان در شهرها بود.
در خصوص تجارب جهانی موجود در ارتباط با پیاده مداری، مهمترین راهبردی که به خوبی تجربه شده، تفکیک و جداسازی محوطه مرکزی شهرها توسط یک خیابان حلقوی و تبدیل بخش مرکزی شهر به منطقه پیاده است. این راهبرد ، راهبردیست که می تواند در رابطه با بخش مرکزی شهر آمل یا حداقل بخش اعظمی از بخش مرکزی شهر مورد استفاده قرار گیرد و بر مبنای چنین راهبردی، سه معبر فوق الذکر که متناسب با شرایط موجود از پتانسیل بالایی برای پیاده راه سازیبرخوردار بودند مد نظر قرار گرفته و طراحی متناسب با الگوی معماری سنتی و بومی برای آنها به انجام رسید.
از تجارب مهم جهانی در ارتباط با پیاده‌راه، نمونه¬ های زیر قابل معرفی است:
- کپنهاگ در سال ۱۹۶۲ خیابان اصلی خود استروگت را به یک معبر پیاده تبدیل کرد.
- در دهه ۱۹۷۰ «طرح ناحیه مرکزی» با تاکید بر توسعه کاربری‌های مختلط، تسهیلات حرکت پیاده و گسترش حمل و نقل عمومی در شهر تورنتوی کانادا اجرایی شد.
- در کشور فرانسه، توسعه خیابانهای مختص عابران پیاده از سال ۱۹۷۵ به بعد شروع شد.
- سال ۱۹۸۱، طرح بهسازی ناحیه مرکزی شهر آتن بر اساس گسترش پیاده‌راه‌ها و بهبود سیمای کالبدی و اجتماعی شهر اجرایی شد.
- در آمریکا، پیاده راه آزادی در قلب شهر بوستون شانزده نقطه ارزشمند تاریخی شهر را به هم می¬ پیوندد.
پیاده‌راه‌ها به عنوان بخشی از فضاهای شهری، عرصه ¬ای را برای وقوع رویدادهای اجتماعی، سیاسی، ایجاد خاطره و بیان احساسات جمعی بوجود می¬ آورند. حضور و حرکت پیاده در فضاهای شهری، امروزه با وارد شدن اتومبیل کمرنگ شده و احیای آن از این نظر حائز اهمیت می¬باشد که باعث افزایش ارتباطات و برخوردهای اجتماعی از یک سو و موجب احیای شهر و فضای شهری از سوی دیگر می¬باشد. شهروندان نیز پیاده‌راه‌ها را به¬خاطر امنیت و آرامش فضایی موجود در آن و برقراری تعاملات اجتماعی و گذران اوقات فراغت و عدم وجود خودرو و آلودگی دوست دارند. به علاوه، محدوده¬های پیاده بر خلاف بسیاری دیگر از فضاهای گذران اوقات فراغت دارای کارکردهای تفریحی متنوع و گوناگونی هستند که می¬تواند مردم را با هر سن و جنسی به خود جذب نماید.
امید است که بتوانیم با همراهی شما شهروندان عزیز، شهر آمل را به شهری در خور نام و آوازه مردمان آن تبدیل کنیم.
دکتر فرزین محمودی پاتی – رئیس کمیسیون طرح و برنامه ریزی شورا و استادیاد گروه شهرسازی دانشگاه مازندران
