در گذشته هدف از مجازات، ایجاد رعب و وحشت بود که با گذشت و پیشرفت زمان بحث موقعیت ارتکاب جرم و شخصیت مجرم نیز اهمیت یافت، به عبارتی هدف از مجازات آن است که نه تنها در بزهکار شوق زندگی را برانگیزاند بلکه به او توان زندگی کردن دهد. حال با تعریف زندان در لغت به معنای بندیخانه و جایی که محکومان و متهمان را در آنجا نگاه می دارند به هدف زندان که 1.نگهداری 2.اصلاح و تربیت 3.جبران خسارت به جامعه می باشد ، می پردازیم- فرآیند اصلاح و تربیت در زندان بشرح ذیل می باشد: اقدامات فرهنگی-اقدامات مذهبی-مددکاری در زندان-حرفه آموزی و اشتغال-روان درمانی که حرفه مددکاری حوزه بسیار وسیع و گسترده ای از ارتباط فرد با جامعه و مسائل و مشکلات فردی، خانوادگی، و اجتماعی را در بر می گیرد که در کشور عزیزمان روز مبارک میلاد حضرت علی ابن ابیطالب به نام روز مددکاری مزین است-مددکاری اجتماعی در زندان اینگونه تعریف شده است: تلاش در راستای فراهم نمودن زمینه هدایت معنوی و مادی مددجو و شناخت توانایی ها و مشکلات مددجو و سعی در بروز استعدادها و چاره جویی نارسایی ها و مسایل روانی، اجتماعی و اقتصادی مددجو و تطبیق متقضیات اجتماعی با شرایط فردی مددجو ، فراهم آوردن شرایط پذیرش اجتماعی مددجو و سازگاری اجتماعی وی. مددکار در زندان در دو بخش فعالیت دارد= الف:بخش تخصصی گرایش حقوقی و قضایی ب: بخش تخصصی اجتماعی، روان شناسی و خانوادگی
درحرفه مددکاری همه تلاش ها برمحور مددجو است اینکه او چه کسی است و چه مشکلی دارد؟ در موسسات مختلف اجتماعی که به نوعی خدمات مددکاری را ارایه می دهند ، شخص مددجو، انسانی است دارای مشکل خصوصی ، اجتماعی و خانوادگی که با مراجعه به آن موسسه ، مشکل خود را مطرح می کند. اصولا مددجو در جریان کار مددکاری و رفع مشکل خود پابه پای مددکار اجتماعی با او همراه است ولی حرفه مددکاری درزندان چنین ویژگی کلی را ندارد زیرا در زندان ها و مراکز اقدامات تامینی و تربیتی شخص مددجو مجرمی است که جرمی مرتکب شده و یا متهمی است که در معرض اتهام جرمی واقع گشته که توسط مقام قضایی ذیصلاح به مکان بسته ای به نام زندان هدایت می شود که در اولین گام مشخص میگردد که مددجو نمی تواند پابه پای مددکار اجتماعی برای رفع مشکلاتش کمک کند در اینجا است که حرفه مددکار اجتماعی یکی از پیچیده ترین و سخت ترین کاربرد علمی خود را در حوزه مسایل و مشکلات اجتماعی به نمایش می گذارد و آن عبارت است از کار با بزهکاران در مکان محدود و محصوری به نام زندان. حرفه مددکاری اجتماعی در زندان با علوم انسانی ویژه ای چون روان شناسی بالینی، جرم شناسی حقوق ، جامعه شناسی، مردم شناسی علوم اداری زندان، علوم رفتاری و نظایر آن گره خورده است که مددج(زندانی) چه داخل زندان در حین تحمل حبس و چه پس از آزادی و در مقابل موجی از مشکلات و فشارهای جسمی و روانی قرار می گیرد که تنها حامی خود را مددکار می داند و مددکار است که می بایست به تنهایی مشکلات را به دوش کشیده و درصدد رفع مشکل مددجو بکوشد و شرایط پذیرش وی را پس از آزادی از زندان در جامعه فراهم سازد، اینجاست که یکی از مهمترین مراحل و فرآیند مددکاری یعنی مرحله پیگیری خود را نمایان می سازد ، شایان ذکر است مددجو، مددکار را پل ارتباطی خود با داخل زندان و خارج از آن می داند و به عبارتی، مددکار را از عوامل اصلی و اثرگذار در حل مشکلات خود می داند که بار مضاعف همراهی اش بر دوش مددکار است و از سویی دیگر کارآیی مددکار اجتماعی در شورای طبقه بندی زندان، ارتباط با مسئولین و مراجع قضایی و در معنای خاص نقش و اهمیت مددکاری در کاهش جرایم شاخص می باشد، مددکاران می توانند نظرات موثری درباره حل مشکل و تقاضای مددجویان به شورای طبقه بندی ارایه دهند تا در خصوص اعطای امتیازات و قوانین چون آزادی مشروط، عفو، تخفیف مجازات درراستای بسترسازی برای بازگشت مجدد زندانی(مددجو) به جامعه بعد از محکومیت قطعی موثر باشد و همچنین مددکار در حین فرآیند دادرسی نیز از این ظرفیت بالقوه بهره مند است تا با ارایه پرونده شخصیتی و نظرات کارشناسی، قاضی صادرکننده رای را از ویژگی های مددجو آگاه سازد که قطعا هنگام صدور رای درراستای اجرا و پیشبرد سیاست کاهش جمعیت کیفری و حبس زدایی، قاضی بهترین تصمیم را در خصوص متهم بگیرد. یکی از فرآیندهای مددکاری جلب رضایت شاکی خصوصی و اولیای دم مقتول می باشد که از فعالیت مددکار در بیرون زندان بوده و بعنوان میانجی در ایجاد صلح تا کسب رضایت می کوشد. مددکاری اجتماعی درزندان یکی از ارکان موثر در آرامش زندان و عاملی موثر در توجیه مددجو و ایجاد باور در مددجو است که بداند شخص یا اشخاصی در قالب مددکار امور او را پی می گیرند. منابع: کلیات علم زندانبانی و آسیب شناسی زندان دکتر علی شمس
علی فلاح ( مددکار اداره زندان آمل)