تلاش بي وقفه و شبانه روزي کشاورزان برنجکار به همراه اعضاي خانواده همه ساله از اواخر اسفندماه آغاز مي شود و سرانجام پس از چند ماه تلاش طاقت فرسا خوشه هاي برنج به بار مي نشيند و متاسفانه به محض اينکه خوشه هاي برنج طلايي شد، فعاليت واسطه ها براي سودجويي آغاز مي شود.
آوای کمال /تلاش بي وقفه و شبانه روزي کشاورزان برنجکار به همراه اعضاي خانواده همه ساله از اواخر اسفندماه آغاز مي شود و سرانجام پس از چند ماه تلاش طاقت فرسا خوشه هاي برنج به بار مي نشيند و متاسفانه به محض اينکه خوشه هاي برنج طلايي شد، فعاليت واسطه ها براي سودجويي آغاز مي شود.
همه ساله در آستانه برداشت برنج، دولت اقدام به توزيع برنج خارجي مي کند و در اين ميان سودجويان و واسطه ها با آرامش خاطر دسترنج يک فصل زراعي کشاورزان را مي خرند و انبار مي کنند و سپس با قيمت هاي چندبرابر به مردم مي فروشند.
44 درصد برنج کشور توسط برنجکاران مازندراني توليد مي شود اما سود کار کشاورزان به جيب دلالان و واسطه ها مي رود.
کشاورز برنجکار مازندرانی با آغاز فصل کشاورزي شب و روز ندارد. به جاي اينکه به کشاورزي بپردازد بايد در بانک ها، ادارات، شرکت هاي تعاوني، مراکز توزيع سوخت و... سرگردان باشد و از سوي ديگر براي در امان ماندن ادوات کشاورزي بايد چند ماهي را شب ها در مزارع بخوابد.
با مشکلات عدیده روبرو هستیم
حسین ابراهیمی برنج کار آملی از روستای قلیان کلا بخش دشت سر در پاسخ به این سوال که در سال 98 با توجه به بالا بودن قیمت نهادهای کشاورزی و دستمزد کارگران چه مشکلاتی را پشت سر گذاشته اند گفت: امسال به دلائل مختلف با مشکلات عدیده ای مواجه شدیم. به عنوان مثال، از نظر آب و هوایی به دلیل افزایش بارش نسبت به سال گذشته و برودت هوا خساراتی به بخش کشاورزی وارد شد که توانستیم تا حدودی این مشکل را رفع کنیم. از طرف دیگر مزد کارگران بسیار کمر شکن بود. تصور کنید مزد یک کارگر در روز به 250 الی 300 هزار تومان می رسید. از آن جایی که یک کشاورز برای تأمین مایحتاج زندگی خود شغل دیگری ندارد و تقریباً همه درآمد او از راه کشاورزی است، لذا پرداخت این مبلغ به عنوان دستمزد به کارگران، هزینه هنگفتی برای کشاورزان محسوب می شود.
افزایش نقش واسطه ها در بازار
ابراهیمی در ادامه در خصوص این که آیا با توجه به وضعیت فعلی، قیمت برنج همچنان سیر صعودی را دنبال می کند یا خیر، بیان کرد: در حقیقت سال گذشته برنج برداشتی ما کیلویی 5/9 الی 10 هزار تومان به فروش رسید. اما به محض این که نقش واسطه ها در بازار فروش پر رنگ تر شد، قیمت برنج به ویژه بعد از ایام تعطیلات عید نوروز به شدت افزایش پیدا کرد و حتی تا مبلغ 25 هزار تومان هم خرید و فروش شد.
وی افزود: همان طور که از این رقم پیدا است، ضررهای مالی همیشه گریبانگیر کشاورز است و متأسفانه هیچ سیستم نظارتی در این خصوص برای دفاع از حقوق کشاورزان وجود ندارد. من به عنوان یک کشاورز شخصاً از نهادهای دولتی می خواهم که تا حد امکان دست این واسطه ها و در واقع تاجران برنج را کوتاه کنند تا بتوانیم در زمان برداشت برنج، فروش خوبی داشته باشیم.
وی در خصوص انتظارات خود از نهادهای دولتی درخصوص مشکلات پیش روی تمام کشاورزان عنوان کرد: در صورت امکان، کود و سموم مربوط به زمین های کشاورزی را در زمان مقرر به دست کشاورزان برسانند. از تمام نهادهای دولتی و به ویژه از شخص استاندار می خواهم تا جلوی توزیع کنندگان برنج را در زمان برداشت محصول بگیرند و همه واسطه ها را از این میان بردارند تا کشاورز بتواند با آرامش خاطر بیشتری محصولاتش را برداشت کند و با قیمت مناسب تری به فروش برساند.
کمبود ادوات کشاورزی
ابراهیمی ضمن اشاره به کمبود ادوات کشاورزی در مراحل کاشت و برداشت عنوان کرد: ادواتی نظیر کمباین، تراکتور و دستگاه نشا جهت مکانیزه کردن محصولات کشاورزی بسیار ضرورت دارد. در واقع این ادوات به کارمان سرعت می بخشد و موجب می شود محصولات مرغوب تری را به دست آوریم.
محمدرضا عباس پور کشاورزی از روستای عرب خیل در خصوص بالا بودن هزینه های بخش کشاورزی گفت: امسال هزینه های مربوط به کود، سموم کشاورزی و دستمزد کارگران افزایش چشمگیری داشته است. در حقیقت دستمزد یک کارگر 280 الی 300 هزار تومان بوده است. اگر تعداد 10 کارگر را تنها در زمان نشا تخمین بزنید، هزینه پرداختی به 3 میلیون تومان ختم می شود. ناگفته نماند که هزینه های مذکور به استثنای مواردی نظیر تراکتور است که هزینه آن به 1 میلیون تومان رسیده است.
عدم توزیع به موقع کود و سموم شیمیایی
عباس پور در رابطه با احتمال افزایش قیمت کشت دوم برنج ابراز ناراحتی و نارضایتی کرد و افزود: در حال حاضر ما با یک معضل جدی رو به رو هستیم. درست در زمان برداشت، قیمت برنج خوشبینانه به10 الی 12 هزار تومان می رسد. درحالی که با ورود واسطه ها و نزدیک شدن به ایام تعطیلات این رقم به 25 هزار تومان افزایش می یابد. این أمر بسیار ناعادلانه است. کشاورزی که با دسترنج خود محصول را پرورش می دهد و تمام مشقات مراحل کاشت، نگهداشت و برداشت محصول، آن هم برنج را متحمل می شود، مستلزم دریافت مبلغ بیشتری است. من به عنوان یک کشاورز از مسئولین انتظار دارم تا قیمت برنج در تمام فصول سال ثابت و یکنواخت باشد. به عنوان مثال، قیمت برنج در پاییز با ایام تعطیلات یا حتی بعد از آن هیچ تفاوتی نداشته باشد. اگر صاحبان نظران این حوزه هزینه های مربوط به کود، سموم کشاورزی، دستمزد کارگران و... را برآورد کنند، به این نتیجه می رسند که هیچ سودی عاید کشاورز نمی شود، چرا که کشاورز درآمدی جز این ندارد. به همان مقدار که هزینه کند، عیناً همان را دریافت می کند. شاید باور کردنی نباشد، قیمت کود در دو ماه اخیر حول محور 38 هزار تومان می چرخید، اما در حاضر این مبلغ به 58 هزار تومان رسیده است. ما کشاورزان جدای از مبلغ هنگفت مربوط به هزینه های بخش کشاورزی با مشکلات دیگری نظیر عدم توزیع به موقع کود و سموم شیمیایی از جانب شرکت تعاونی ها و به بیانی دقیق تر کوتاهی از جانب آنان هم رو به رو هستیم.
ناعدالتی در خصوص قیمت برنج
عباس پور در آخر ضمن اشاره مجدد به ناعدالتی در خصوص قیمت برنج عنوان کرد: من به عنوان کشاورز خواهان افزایش قیمت برنج نیستم. صحبت من این است وقتی در حال حاضر قیمت تمامی اجناس مورد استفاده مردم روند صعودی را دنبال می کند، چرا برنج که کالای با ارزشی در مقایسه با دیگر مواد غذایی به شمار می آید، به این میزان ناچیز است. من به عنوان یک ایرانی آرزو دارم قیمت همه اجناس روز به روز کاهش یابد و گرانی تا حدود زیادی از بین برود. حرف من این است که چرا در بین اقشار مختلف جامعه همیشه این کشاورزان هستند که باید بیشترین ضرر را ببینند.
مهندس عزیزاله شهیدی فر رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران گفت: امسال کشاورزی و به بیانی دیگر، برنج استان نسبت به دهه های گذشته رونق خوبی داشته است. در سال رونق تولید این توفیق را به دست آوردیم که شاهد تولید بی نظیری در بخش کشاورزی باشیم و در کشت دوم برنج هم پیش بینی ما این است.
این امر می تواند دلائل متعددی داشته باشد. در بحث سیل و باران ما با مشکلاتی مواجه شدیم که توانستیم خوشبختانه با حضور مدیر ارشد استان و همه مدیران دستگاه های مختلف اجرایی و مردم از این سد عبور کنیم. یکی از آن بخش ها اراضی شالیزاری بوده است که بخش عمده ای از خزانه ها دچار آسیب شد که باز هم خدارا شاکرم توانستیم جبران کنیم.
افزایش کشت برنج
وی ادامه داد : به یمن بارندگی های اخیر در کشور منابع آبی ما اعم از سدها، آب بندان ها و... سبب شد که نزدیک به 215 هزار هکتار از اراضی کشاورزی و شالیزاری ما به زیر کشت رود و در هیچ سالی سابقه نداشته است. طبق آماری که وجود دارد، آخرین سال های پرآبی ما 213 هزار هکتار از زمین های کشاورزی به زیر کشت رفته اند. در سال های گذشته هم 203 و 208 هزار هکتار داشتیم. خبر خوب این است که با رشد 2 الی 3 درصدی کشت برنج روبه رو شدیم. ضمن این که با توجه به وضعیت رویشی، زایشی و توناژ محصول پیش بینی می شود که امسال هم مانند سال گذشته به دلیل منابع آبی و وضعیت اقلیمی شرایط بسیار مطلوبی را داشته باشیم.
رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران خاطرنشان کرد: در طول ده سال اخیر کشت اقلام پرمحصول ما حدود 50 هزار هکتار باقی مانده بود. بسیار تلاش کردیم این رقم را افزایش دهیم. خوشبختانه در سال گذشته این رقم به 34 هزار و پانصد هکتار رسید. اما امسال توفیق داشتیم که با همه شرایط 58 هزار و پانصد هکتار کشت پرمحصول در سراسر استان داشته باشیم که این نیز می تواند به افزایش عملکرد به ما کمک کند.
شهیدی فر در خصوص کاشت مکانیزه برنج گفت: اراضی شالیزاری استان در دهه اخیر به 52 الی 53 هزار کشت مکانیزه رسیده است این آمار، آمار رسمی است. اما خوشبختانه در سال جاری این رقم به 65 هزار هکتار افزایش پیدا کرده است که بسیار امیدبخش و مطلوب است و امیدواریم این رقم را در سال های آتی ارتقا ببخشیم چرا که این امر به افزایش تولید و عملکرد مطلوب کمک می کند.
وی تصریح کرد: در آستانه برداشت شالی قرار داریم و توقع کشاورزان در اعلام خرید توافقی نیز به جا است، بخصوص اینکه امسال قیمت نهاده‌های کشاورزی از جمله پلاستیک، بذر، دستمزد کارگر، تولید بوته از بانک نشاء، دستمزد تراکتور، تعمیرات و قطعات یدکی بالا رفته است.
وی توضیح داد: انتظار داریم تا قیمت برنج امسال حداقل تا ۱۶ هزار تومان در هر کیلوگرم از کشاورز خریداری شود و همه هم می‌دانیم این قیمت نسبت به دیگر کالاهای اساسی بسیار کم است ولی برنجکاری با کمتر از قیمت اعلام شده به صرفه نخواهد بود.
ممنوعیت واردات برنج خارجی
شهیدی فر گفت: سیاست دولت تدبیر و امید در ممنوعیت واردات برنج خارجی به بازار همزمان با برداشت و منطقی و واقعی کردن مقدار مورد نیاز برنج برای واردات و حمایت ویژه از برنجکاری در ۲ استان مازندران و گیلان سبب شد تا شالیکاران استان‌های شمالی در چهار سال گذشته از وضعیت بازار برنج راضی باشند.
دکتر عزت اله یوسفیان ملا نماینده مردم آمل درمجلس گفت: ما امیدواریم با همت این عزیزان و بزرگواران و استاندار، همان طور که برای برداشت برنج اتفاقات مثبتی افتاده است، در رابطه با نشا هم این امر یعنی مکانیزه شدن حادث شود چرا که در حال حاضر شاهد پیشرفت روزافزون در خصوص کشت برنج در شمال کشور هستیم. اما متأسفانه زحمات و عذاب کشاورزان چندان دیده نمی شود.
امیدواریم در رابطه با قیمت خرید برنج هم دولت وارد عمل شود
وی ادامه داد: در خصوص قیمت برنج هم باید به این موضوع اشاره کنم که با کمک دولت تدبیر و امید اولین بار برنج مرغوب کم محصول را خریداری کردند. به راستی که ما باید به دلیل این نوآوری از جانب ایشان همواره قدردان زحماتشان باشیم. امیدواریم که در رابطه با قیمت خرید برنج هم دولت وارد عمل شود.
یوسفیان ملا با اشاره به اظهارات برخی مسئولین وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنی بر حذف ممنوعیت واردات برنج در فصل برداشت، گفت: هر فرد متخلفی نمی تواند خلاف مصوبه هیئت دولت حرف بزند و مصاحبه کند و بگوید که ممنوعیت واردات برنج در فصل برداشت برنج، برداشته شد.
وی با بی اساس خواندن این اظهارات افزود: بر اساس مصوبه هیئت دولت، هر سال در فصل برداشت از اول مرداد تا آخر مهر ماه واردات برنج ممنوع است و کسی حق ندارد در این سه ماه برنج وارد کند.
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس تصریح کرد: هر اقدامی برای واردات برنج در فصل برداشت به مصوبه دولت نیاز دارد نه مصاحبه یک مقام مسئول وزارت صمت در یک استان.
در صورت واردات برنج، سکوت نخواهیم کرد
یوسفیان ملا گفت: در صورت واردات برنج در فصل برداشت بدون مصوبه دولت، ما در مجلس سکوت نخواهیم کرد و با وزرای مسئول بی حساب و کتاب نمی مانیم.
وی با بیان اینکه واردات برنج باید بر اساس نیاز کشور باشد، تاکید کرد: طبق قانون هر هفته باید آمار واردات از گمرگ کشور اعلام شود و باید میزان کالا و نام ترخیص کننده هم مشخص شود.
یوسفیان ملا اضافه کرد: سالانه حدود 500 هزار تن به واردات برنج در کشور نیاز است. اگر هر فرد یا سازمانی بیش از این مقدار وارد کند باید پاسخگوی اقدام خلاف قانون خود باشد.
وی افزود: ما واردات برنج در فصل برداشت و خلاف مصوبه هیئت دولت و همچنین واردات بیش از نیاز کشور را هم از طریق کمیسیون اصل 90 مجلس پیگیری خواهیم کرد و هم از طریق مراجع قضایی.
حجت الاسلام والمسلمین مهدی تقی زاده آملی امام جمعه دابو و دشت سر درخصوص قیمت برنج گفت: در چند سال گذشته با پیگیری هایی که شخص فرماندار آمل، نماینده مردم آمل درمجلس و مردم داشتند، دولت، برنج را با قیمت تضمینی از ما کشاورزان خریداری کرد. اما در حال حاضر خواسته من این است که با توجه به وضع فعلی اعم از تحریم اقتصادی اگر دولت بخواهد برنج را کمتر از 20 هزار تومان از ما کشاورزان خریداری کند، خسارت زیادی به ما وارد می شود.
در رابطه با سوخت با مشکل روبرو هستیم
مشاورعالی انجمن برنج ایران عنوان داشت: ما در رابطه با سوخت هم با مشکل رو به رو هستیم. 40 لیتر برای کمباین خیلی کم است که این میزان لیتر کفایت نمی کند. پیشنهاد من 100 لیتر برای حمل و نقل شالی به کشاورزان است. امیدوارم این میزان سوخت هم تحقق یابد.
مهندس مجید حسین زادگان استاندار مازندران با اشاره به اینکه اگر کشوری قرار است استقلال خود را حفظ کند و مردمانش روی پای خود بایستند، باید همه جوانب را در نظر بگیرد گفت: باید در نظر داشته باشیم که زمین های کشاورزی به دلیل تغییر کاربری قطعاً افزایش پیدا نخواهد کرد. سطح زیر کشت ما با رشد چندانی رو به رو نیست، مگر آن که ما میزان تولید خود را افزایش دهیم. آن هم اتفاق نمی افتد مگر آن که ما بتوانیم ارتباط منطقی و معقول را بین سازمان متولی آن که جهاد کشاورزی است، مراکز علمی و تحقیقاتی، مجموعه نظام مهندسی و همه نهاد هایی که به نوعی ایفای نقش می کنند، در جهت افزایش میزان تولیدمان در بخش های مختلف اعم از کشاورزی و... حفظ کنیم.
وی با اعلام اینکه مسئولان استان تلاش هایشان را در زمینه تحقق خواسته های کشاورزان برنجکار مضاعف کرده اند، گفت: نگرانی کشاورزان را نسبت به کاهش قیمت برنج طی چند هفته اخیر موضوعی جدی و قابل توجه مسئولان استان بوده است و پیگیری شده است.
نماینده عالی دولت در مازندران گفت: با توجه به اینکه قیمت برنج تابع عرضه و تقاضا است و بخشی نیز در اختیار دولت است، مکاتبه ای را با هماهنگی مجمع نمایندگان با معاون اول رییس جمهوری داشته ایم تا واردات برنج خارجی در زمان برداشت محصول داخلی متوقف شود.
حسین زادگان افزود: مقرر شد تا واردات و توزیع برنج خارجی از مرداد ماه تا چهار ماه آینده متوقف شود و این می تواند کمک مناسبی برای کشاورزان و جلوگیری از جولان دلالان در بازار برنج استان باشد.
حمایت از برنج کاران در دست پیگیری است
استاندار مازندران گفت: خرید تضمینی ارقام پر محصول و خرید توافقی ارقام محلی برنج هم از دیگر برنامه های استان در حمایت از برنجکاران است که در دست پیگیری است.
وی گفت: نگرانی شالیکاران برای ما قابل درک است برای اینکه نه تنها امسال هزینه تولیدشان افزایش یافته، بلکه هزینه زندگیشان هم به خاطر گرانی ها بیشتر شده و لازم است قیمت محصول تولیدیشان در سطحی باشد تا بتواند هر دو طرف افزایش هزینه ها را پوشش دهد.
نتیجه:
روند کشت برنج در مازندران از اواسط اسفند هر سال با خیساندن بذر و خزانه گیری آغاز می‌شود و با انجام نشاء از اواسط فروردین، از نیمه دوم تیرماه به مرحله برداشت می‌رسد. طبق آمار امسال حدود ۲۱۵ هزار هکتار اراضی شالیزاری مازندران زیر کشت برنج رفته است که تولید یک میلیون و ۵۰ هزار تن برنج سفید پیش بینی شده است.
گزارش: الناز رضایی