بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، سالیانه بیش از ۲۵ میلیون نفر در تصادفات رانندگی در سراسر جهان جان خود را از دست می دهند ، تصادفات جاده ای نهمین عامل مرگ و میر در جهان محسوب می شود.

مقدمه :

بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، سالیانه بیش از ۲۵ میلیون نفر در تصادفات رانندگی در سراسر جهان جان خود را از دست می دهند ، تصادفات جاده ای نهمین عامل مرگ و میر در جهان محسوب می شود.

در ایران هر ۷۱ دقیقه یک نفر و به عبارتی روزانه ۴۳ نفر در جاده‌های ایران کشته می‌شوند . به گفته سردار مهری رئیس پلیس راهور ناجا از سال ۷۷ 13تا مهر 1396 تعداد ۴۰۲ هزار و ۲۵۹ نفر جان خود را از دست  داده اند تا پایان سال ۹۵ نیز چهار میلیون و ۵۹۱ هزار و ۳۰۷ نفر بر اثر سوانح رانندگی مجروح و معلول شده اند . طبق آمار پزشکی قانونی مازندران در9 ماه اول سال 1396 تعداد 473 نفر بر اثر تصادفات رانندگی جان باختند ، 12 هزار و 483 نفر نیز مصدوم شدند که عابرین بيشترين قرباني تصادفات بوده اند ، شهرستان هاي ساری ، میاندرود با 76 ، بابل و آمل هر کدام با 57 مورد بیشترین نلفات فوتی ناشی از تصادفات رانندگی را داشته اند....آمارها نشان دهنده خطای انسانی به مقدار بسیار بیشتر نسبت به عوامل دیگر (محیط و وسیله نقلیه) هستند. نبود فرهنگ استفاده صحیح از وسیله نقلیه در بین شهروندان و رواج تخلفات حادثه ساز مانند سبقت و سرعت غیر مجاز ، عدم رعایت مقررات رانندگی توسط کاربران ترافیکی یک بعد مهم از مسائل ترافیک و حمل و نقل شهری است که شهرستان آمل نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد و از بین علل سوانح ترافیکی شدید سرعت مهمترین عامل شناخته شده است . در این مقاله تلاش شده در خصوص تاثیرات سرعت بر شدت و میزان تلفات ترافیکی همچنین لزوم مدیریت آن به صورت اجمالی و خلاصه بحث شود . انشالله در مجال بعدی تلاش می شود در رابطه با ابزارهای ارزان ، در دسترس و دارای کارائی قابل قبول موثر بر کاهش شدت تصادفات از جمله سرعتکاهها و لزوم استفاده از آن با توجه به وضعیت اقتصادی و بودجه ای محدود شهرداری اطلاع رسانی گردد با این امید که گامی هر چند کوچک اما تاثیر گذار در راستای افزایش ایمنی و کاهش تلفات ترافیکی برداشته شود .

 

سرعت، سرعت، سرعت

سرعت یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در تصادفات رانندگی محسوب می شود  و در طول سال‌های اخیر، گسترش و بهبود راه‌های جدید با هدف افزایش سرعت جابجایی وسایل نقلیه موجب کاهش ایمنی برای عابر ین پیاده، موتورسواران، دوچرخه سواران و حتی رانندگان شده است به طوری که سوانح جاده ای امروزه به عنوان یکی از معضلات اجتماعی و اقتصادی دنیا مطرح است. در کشورهای در حال توسعه مسئله مرگ و جراحات ناشی از تصادفات جاده ای به عنوان دومین عامل مرگ و میر جوانان مطرح می‌باشد و سرعت بالا، عامل یک سوم تصادفات منجر به فوت در کشورهای توسعه یافته و نیمی از این تصادفات در کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط محسوب می شود.

 

نتایج مطالعات مختلف نشان می دهند:

40 تا 50 درصد مردم با سرعتی بالاتر از سرعت مجاز رانندگی می کنند ، هرچه سرعت خودرو بیشتر باشد مسافت طولانی تری برای توقف خودرو (پس از ترمز گرفتن) نیاز است ، هرچه سرعت خودرو بیشتر باشدخطر مجروح شدن یا مرگ عابر پیاده افزایش پیدا می کند ، خطر مرگ در سرعت 50 کیلومتر در ساعت 20 درصد، اما در سرعت 80 کیلومتر در ساعت 60 درصد است .در سالهای اخیر احداث خیابانهای جدید شهر آمل از جمله بلوار شهید منفرد نیاکی ، آیت الله آملی ، شهید طبرسی ، بلوار ولایت و ...  علی رغم  کمک به توزیع ترافیک شهری و افزایش سرعت سفر با توجه به عدم فرهنگ سازی مناسب و افزایش سرعت لحظه ای موجبات بالا بردن آمارتصادفات عابرین پیاده ، افزایش شدت حوادث و تبدیل برخوردها از خسارتی جزئی به خسارتی سنگین ، جرحی و فوتی را فراهم نموده است که این امر در آمار های رسیدگی به تصادفات پلیس به عینه مشاهده می گردد  لذا همین مسئله مدیریت سرعت و آرام سازی ترافیک جهت بالا بردن ضریب ایمنی در معابر شریانی و اطراف هسته مرکزی شهر را از نظر مهندسین و کارشناسان ترافیک امری ضروری و اجتناب ناپذیر نموده است .

 

مدیریت سرعت

مدیریت سرعت مجموعه اقداماتی است که حرکت در سرعت مطمئنه را تضمین ؛ از آسیب دیدگی و مرگ (راننده – عابر) پیشگیری ؛ آلودگی هوا و آلودگی صوتی را کاهش و به پائین آمدن مصرف سوخت کمک می کند.

اخیرا مطالعه‌ای توسط انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل (ITF) انجام شد که در آن ایمنی جاده‌ها را در ۱۰ کشور مورد بررسی قرار می‌دهد. انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل یک سازمان بین دولتی است که به عنوان اتاق فکر برای سیاست‌های حمل‌ونقل عمل می‌کند، در این بررسی، ارتباطی قوی میان سرعت و تعداد تصادفات و تلفات جاده‌ای به دست آمد. این یافته اذعان میدارد هر یک درصد افزایش در میزان سرعت متوسط ، موجب افزایش دو درصدی تصادفات همراه با صدمات غیرجانی، افزایش سه درصدی در میزان تصادفات سنگین و افزایش چهار درصدی در تصادفات منجر به فوت می‌شود. مطالعه ITF به این نتیجه رسیده است که کاهش سرعت به مقداری نسبتا کوچک ، به شدت خطر تصادف و تلفات را کاهش می‌دهد. ، نویسندگان تحقیق ITF ، حد مجاز ۳۰ کیلومتر بر ساعت را در مناطق مسکونی و پر از ساختمان پیشنهاد کردند؛ همچنین این رقم برای دیگر مناطق شهری ۵۰ کیلومتر بر ساعت اعلام شده است . انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل (ITF) در پایان این گزارش نتیجه می‌گیرد:

برای کاهش تلفات جاده‌ای دولت‌ها باید اقدامات خود را برای پائین آوردن سرعت لحظه ای در جاده‌ها انجام دهند. از منظر فردی، خطرات ناشی از تصادفات شدید ممکن است به نظر کوچک بیاید، اما از نقطه نظر اجتماعی، هنگامی که میانگین سرعت و اختلاف آن در جاده‌ها کاهش یابد، ایمنی قابل توجهی به دست می‌آید.

آرام سازی ترافیک

همواره سریع راندن و تخطی از سرعت مجاز مورد نظر در معابر یکی از معضلات موجود در استفاده از راه ها است که می تواند موجب بروز خطرات و خسارت های جبران ناپذیری برای کاربران راه و افزایش خرابی معابر گردد ، یکی از راههای اصلی در جهت ایمن سازی و افزایش سطح ایمنی در معابر یا جاده ها آرام سازی است که امروزه در بسیاری از کشورهای جهان، تلاش های گسترده ای در امرکنترل و کاهش سرعت و حجم وسایل نقلیه در حال انجام است. آرام‌سازی ترافیک از اروپا شروع شد؛ این عبارت در واقع ترجمه واژه آلمانی (verkehrsberuhigung) به‌معنای ترافیک آرام می‌باشد که یک سیستم طراحی و مدیریت راهبردی است  و  با هدف متعادل کردن ترافیک و سایر کاربری‌ها در خیابان ها استفاده می‌شود. به طور کلی پروژه های مربوط به آرام سازی در نقاط مختلف دنیا برای اهداف مختلف انجام می‌شود وهدف اصلی آرام سازی افزایش سطح ایمنی ، کاهش تعداد و شدت تصادفات در معابر شهری است. علاوه برکاهش تعداد و شدت تصادفات ، روشهای مختلف آرام سازی اهداف دیگری از جمله کاهش میزان تخلفات ، افزایش ایمنی عابران و دوچرخه سواران ، ایجاد رفتار صحیح در رانندگان ، کاهش سرعت وسایل نقلیه ، کاهش تداخل و برخورد میان استفاده کنندگان از معابر ، کاهش تقاضا و … را نیز دنبال می‌کنند . امروزه با پیشرفت علوم مهندسی، روز به روز شاهد ساخت خودروهایی با توانایی حرکتی بالا هستیم که همواره جهت محدود نمودن سرعت عبوری آنها مجبور به استفاده از روشهای مختلف " آرام سازی ترافیک " می باشیم که چند نمونه از این روشها عبارتند از:

باریک کردن خط عبور ، دست اندازها اعم از سرعت گیر و سرعت کاه ها ، کاهش تعداد خطهای عبور وکاهش عرض سواره رو ، اعمال محدودیت سرعت در مناطق خطرخیز از سوی پلیس ، تجهیز خودروها به فناوری های هوشمند کنترل سرعت / پیشگیری از تصادف ، نصب تابلوهای محدودیت سرعت در خیابان ها، بزرگراه ها و جاده ها ، پیچاندن سواره رو ، منظرسازی اطراف راه به منظور اعلام مسکونی بودن محیط ، میدان و..... البته قابل ذکر است اصلاح هندسی نقاط حادثه خیز و خطرساز ، همچنین شناسایی آن ها از دیگر نکات مهمی است که می تواند سهم راه ها در تصادفات جاده ای را کاهش دهد از سوی دیگر ایجاد روگذرها و زیرگذرها و همچنین دوربرگردان هایی که متناسب با جاده باشند می توانند در کاهش تصادفات جاده ای و شهری موثر باشند.

 روش هاي مختلف آرام سازي تأثیرات زیر را به همراه داشته اند :

کاهش سرعت و حجم ترافیک ، تأثیر بر رفتار رانندگان ، تأثیر بر وضعیت ایمنی ، کاهش آثار زیست محیطی از قبیل سر و صدا و لرزش ناشی از عبور پر سرعت وسایل نقلیه سنگین ، افزایش راحتی عابران پیاده ، کاهش تصادفات در محله ، ایجاد فضاي ایمن عمومی ، کاهش گازهاي سمی و آلودگی صوتی ،  تأمین دسترسی مناسب به خدمات مورد نیاز روزانه و ....

بطورکلی در شهر آمل به کارگیري سه استراتژي آرام سازي ترافیک رایج است ، این استراتژی‌ها شامل استفاده از سرعتگیرو سرعتکاه ، جزیره جدا کننده و اعمال محدودیت سرعت در مناطق خطرخیز از سوی پلیس هستند .در این میان سرعت گیر و سرعت كاه که از رایج ترین ابزارهای کنترل سرعت در نقاط مختلف جهان هستند در کشور ما و شهرستان آمل نیز به طور گسترده مورد استفاده هستند ، اما در نصب بسیاری از آنها استانداردهای جهانی در مورد مکان و نحوه مناسب نصب رعایت نشده که همین امر باعث کم اثر بودن این ابزار در کنترل سرعت وسایل نقلیه شده است. پراكندگي و عدم هماهنگي مجموعه اقداماتي كه طي سال‌هاي اخير با هدف كاهش سرعت در معابر شهري انجام شده ، يكي از مهمترين مشكلات مربوط به موضوع آرام‌سازي ترافيك است كه بدون توجه به شرايط گوناگون معابر از جمله مشخصات فيزيكي و فني اجرا گرديد.

نتیجه
امروزه با افزايش عرضه و تقاضا ، پيشرفت تكنولوژي و سرعت در مبادلات ، تعداد و سرعت وسايل نقليه هر روز در حال افزايش است و همین موضوع کاهش ایمنی ترافیک و افزایش شدت تصادفات را بدنبال داشته ، آرام‌سازي ترافيك از جمله راهكارهايي است كه در دنيا جهت برخورد سازمان يافته با اين پديده توصيه مي‌گردد .

 آرام‌سازی ترافیک  یکی از اقدامات مهندسی محسوب می‌شود که می‌تواند با صرف هزینه‌های نه‌چندان بالا سبب کاهش قابل‌ توجه سرعت وسایل نقلیه شده و در نتیجه در کاهش نرخ تصادفات و تلفات ناشی از آنان تأثیری مشخص بر جای گذارد لذا معابر شهری آمل  نیز فارغ  از این موضوع نبوده و در حال حاضر با توجه به وضعیت اقتصادی و منابع محدود مالی شهرداری استفاده از سرعتکاههای استاندارد با رنگ آمیزی و نصب علائم مناسب در جهت نمایان سازی این ابزار در دید رانندگان یکی از راهکارها ی اقدام سریع در راستای کاهش تلفات جانی و مالی ترافیک می باشد که باید اهمیت ویژه ای برای آن قائل شد .