خانم دکتر ربابه لاسمی پور/برنامه ریزی شهری ،شهر و حیات شهر را به عنوان یک سازو کار پویا ،هدف دار و زنده یاری می رساند
بسم الله الرحمن الرحیم
نقش برنامه ریزی شهری در مدیریت شهری
امروزه شهرها به صورت مجموعه واحدی هستند که مانند انسان دارای خصایص و ویژگیهای متفاوت زندگی می باشند . شهرها پیوسته در حال تغییر و تحول بوده و در این مسیر با خود کمبودها ، مسائل و مشکلات ، محدودیتها و نیازهایی را به همراه دارند که رفع کمبودها ، نیازها و حل کردن مسائل و مشکلات با توجه به حداقل بودن و کمبود امکانات و محدود بودن منابع (مادی و معنوی )در دسترس بشر تنها با برنامه ریزی دقیق و اصولی میسر می باشد . تا بتوان با یک برنامه ریزی صحیح از حداقل امکانات ، حداکثربهره برداری را نمود و در صورت برنامه ریزی نکردن و عدم استفاده بهینه و حداکثری از آنها ،خسران و هزینه گزافی بر جای می گذارد. براین اساس برنامه ریزی عبارت از کوششی در جهت انتخاب بهترین برنامه ها در جهت رسیدن به هدف های مشخص که ممکن است این کوششها و برنامه ها تا مرحله نهایی هدف نیز پیش نرود بلکه گام هایی در جهت رسیدن به آن باشد .
با توجه به تعریف برنامه ریزی باید گفت در حال حاضر با وجود جمعیت روبه افزایش شهرها ، استفاده از منابع طبیعی ، به کارگیری امکانات اقتصادی ، فیزیکی و اجتماعی به منظور ارتقاء سطح زندگی شهروندان نیاز به برنامه ریزی شهری از جمله ضرورتهایی است که می توان به وسیله آن در دستیابی به هدفها به موقعیتهای مطلوبی دست یافت.و در چارچوب این تفکر ،ایجاد تعادل ،تناسب و هماهنگی در بخشهای مختلف شهر امکان پذیر می باشد.
برنامه ریزی شهری رشته ای است در حوزه عمومی و با هدف ارتقاءکیفیت زندگی شهروندان و دستیابی به توسعه متوازن و حفظ پایداری محیط شهری از طریق تدوین برنامه ها و طرحها در مورد مسائل شهری همچون حمل ونقل ،کاربری زمین و محیط زیست شهر که در این میان با توجه به اقتصاد و عملکرد عوامل شهری ، نحوه استفاده از اراضی شهر ،محله بندی ،ترافیک ،مسکن ،،زیبا شناختی ،فضای سبز ،....را در رابطه با جمعیت و عملکرد شهر مورد بررسی قرار می گیرد و از موضوعات مورد بحث در این رشته متمرکز کردن منابع ، ایجاد فرصتهای مناسب برای شهرهای متوسط ،کمک به شهرهای متوسط و مناطق روستایی ، تدوین سیاستهای توسعه منطقه ای و عوامل مختلفی که در توسعه اقتصادی و منطقه ای (آمایش ) می باشد تا از این طریق بتوانیم به توسعه انسانی ، محیطی راحت تر ، بهتر ، آسان تر و موثر برای شهرنشیان دست یابیم در حقیقت تلاشی به منظور انجام اعمالی است که نتایج آنها نظارت بر شهرها برای حفظ منابع شهروندان و بهبود محیط آنها را در پی دارد .
به دلیل بروز مشکلات در شهرها نشات گرفته از انقلاب صنعتی توجه به برنامه ریزی شهری نمایان گشت .هرچند پیشینه برنامه ریزی شهری به گذشته های دور و شکل گیری نخستین تمدن های بشری (مصر ، هند )برمی گردد . در ابتدا حل مشکلات صنعتی شدن همچون کمبود مسکن ، بهداشت محیط ،.... مداخله در بافت کالبدی مانند بهسازی و بازسازی شبکه معابر ،کاربری اراضی ، تراکم و حریم ها ...دیده می شد اما از اواسط دهه 1960میلادی با بروز ناکارامدی این گونه مداخلات ،برنامه ریزی شهری به سوی مسائل اقتصادی و اجتماعی و حل این مسائل در شهرها روی آورده و امروزه نیز با مطرح نمودن مباحثی چون عدالت اجتماعی ،دموکراسی و مشارکت مردم در فرایند برنامه ریزی ، حفظ محیط زیست شهری هدف را در رسیدن به توسعه پایدار شهری قرار داده است .تا بتوان در همه زمینه های اقتصادی ،اجتماعی ،محیطی و کالبدی به یک توسعه متوازن و یکپارچه دست یابیم.
در ایران هم ازسال 1344شورای عالی شهرسازی شروع بکار نمود و این شورا تعیین اولویت طرح ها ،بررسی و تصویب آیین نامه های شهرسازی و..را برعهده دارد و هدف اساسی این شورا بررسی و تصمیم گیری برای جلوگیری از گسترش بی رویه شهرها تا زمانی که طرح جامع برای آنها تهیه نشده است و تهیه طرحهای جامع برای شهرها و اجرای طرحها می باشد.
بنابراین برنامه ریزی شهری ،شهر و حیات شهر را به عنوان یک سازو کار پویا ،هدف دار و زنده یاری می رساند و در این شرایط است که مدیریت شهری با وجود برنامه آینده نگرانه شهری در مسیر مناسب حرکت می کند و می تواند پاسخگوی دگرگونیهای آتی شهر و خواسته ها و نیازها ی شهروندان باشد . در این راستا مساله مهم در برنامه ریزی شهری آینده نگری است .زیرا زندگی شهرها بدون سازوکار انتظام و قابل اجرا دچار هرج و مرج و آشفتگی خواهد شد . در نتیجه با صحت و دقت باید وضع موجود را شناخت ، نیازها را در نظر گرفت ، اولویتها را دید و چشم انداز ها را ترسیم نمود .
سرکار خانم دکتر ربابه لاسمی پور