کمال نیوز: دین مبین اسلام برکات زیادی را برای جهان نمایان نمود و نبی مکرم اسلام نیز برای تبیین این دین مبین از همه پتانسیل ها استفاده نموده اند و برای رساندن پیام های خود و تداوم بالندگی، رشد و شکوفائی اسلام و مسلمانان، از رو شهای فو ق العاده معنوی و ارزشمندی بهره گرفته است که می توان نمونه های بارزی را مثال زد و مشاهده کرد که هر کدام آنها آثار و برکات زیادی را ایجاد نموده است که هر کدام از آنها پایگاههای مهم ترویج دین مبین اسلام بوده است که می توان اولین پایگاه تبلیغ دین را مسجد نام نهاد که بهترین مرکز تبلیغی و بستر ایجاد وحدت و همدلی از آن یاد برد لذا نبی مکرم اسلام حضرت محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله و سلم) در گام های نخست رهبری مسلمانان، این بنای استوار و پر فیض را بر اساس تقوای الهی بنیان گذاشت و پس از هجرت از مکّه به مدینه، چند روزی که در روستای «قبا » توقف داشت، اولین پایگاه دینی و تبلیغی اسلام را بنا کرد و خداوند آن را «... لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَي التَّقْوي مِنْ أَوَّلِ يَوْم أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِيهِ...» به مرکز ترویج تقوای الهی یاد نموده اند و همچنين نقل شده است كه آيه «... فِيهِ رِجالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَ اللهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ» در شأن نمازگزاران مسجد قبا نازل شده است لذا حضرت با ورود به مدینه طیبه نیز، توانسته اولین اقدام را به احداث مسجد النّبی اختصاص دهد و آنجا را به بزر گترین میعادگاه معنویت و تبلیغ دین و سنگر بزرگ جهان اسلام در تربیت مسلمانان و مبارزه با جهل و شرک کفر و نفاق قرار دهد.
دومین مسیر تبلیغ دین مبین اسلام را می توان نماز جماعت نام نهاد ، که در آن صفوف عبادی و معنوی مسلمانان تشکیل می شود. قابل ذکر می باشد در نماز جماعت دل ها به هم نزدیک می شود و علاوه بر اقامه نماز که معراج مومن و قربان کل تقی است، مبانی دین، احکام، حدود الهی، معارف و آموز ههای تربیت و سبک زندگی آموزش داده می شود.
سومین مناره بلند تبلیغ حاکمیت دین را نماز جمعه - این نماز عبادی سیاسی – قرار داد و آن را ذکر الله نامید:
«یا ایها الذین امنوا اذا نودی للصلاة من یوم الجمعة فاسعوا الی ذكر الله و ذروا البیع ذلكم خیر لكم ان كنتم تعلمون»
«ای مؤمنان! کارهایتان را کنار گذارید و به سوی نمازجمعه بشتابید که نمازجمعه ذکرالله است. »
در متون دینی ما,ازاصل نماز, تعابیر گوناگون و زیبایی شده است . دراین تعابیر, گاه , نماز به عمود خیمه تشبیه شده که با شکستن آن , تمامی خیمه دین فرو خواهد ریخت . و گاه , به نهر آبی تشبیه گردیده که انسان مسلمان , هر روز پنج نوبت روح خود را در آن شستشو داده واز پلیدیها می زداید.این تعابیر, هر کدام بیانگر میزان رابطه نماز بااصل دین و نقشی است که نماز در جهت تقویت و رشدانسانها دارداین پیوند و رابطه در نماز چند برابر می گردد . از همین روی , برای شرکت در نمازجمعه پاداشهایی بسیار بزرگ از قبیل : آموزش و رهایی از آتش , آسانی حساب در قیامت , ثواب حج , ثواب یک سال نماز و روزه و... در روایات رسیده ازائمه معصومین[ ع] در نظر گرفته شده است . و برای شرکت نکردن در آن تهدیدهای سخت و شدیدی در متون دینی وارد شده است. دراهمیت نمازجمعه همین بس که زندانی هم باید در مراسم نمازجمعه شرکت کند, تااو هم روح خود را شستشو داده و آگاهیهای لازم را فراگیرد و زندان مانع رشد فکری و معنوی او نشود.
در تبیین نماز پرشکوه در نمازجمعه و آثار و برکاتش باید گفت علاوه بر دو رکعت نماز، دو خطبه تعبیه شده است. در دو خطبه توصیه به تقوا و بیان معارف دین و بصیرت و سیاست و قضایای جامعه و جهان باید تبیین شود، رو شها و اصول حاکمیت دین تثبیت و حاکمیت کفر و الحاد و طاغوت به مردم معرفی و دور باش داده شود.
در اهمیت تأثیرگزاری خطبه های نماز جمعه از لسان سلطان سریر ارزتزاق آقا علی بن موسی الرضا علیه السلام می توان بیان نمود: «همانا خطبه در نمازجمعه از این جهت تشریع گردیده است که نمازجمعه محل اجتماع مردم و روز جمعه روز همگانی است و خداوند خواسته است تا امام و حا کم اسلامی بدین وسیله فرصتی در اختیار داشته باشد برای موعظه کردن مردم و تشویق آنان به نیکی ها و پرهیز از بدی ها وادار کردن ایشان به آنچه که مصلحت دینی و دنیای یشان اقتضاء می کند و همچنین آنان را از حوادث و اخبار خوب و بدی که در جامعه انسانی اتفاق افتاده آ گاه می سازد. »
نقش تبلیغی نمازجمعه:
نمازجمعه , دارای دو رکن اساسی است :
رکن اول آن اجتماع مردم برای برگزاری نمازجمعه است که دراین جهت توصیه ها و تاکیدهای فراوانی برای حضور در نمازجمعه و هر چه باشکوه برگزار کردن آن داریم .
رکن دوم , که پایه واساس نمازجمعه است , محتوا و مضمون آن است که در خطبه های خطیب جمعه متجلی می شود .
خطبه در نمازجمعه ,از مهمترین اجزای نمازجمعه و جایگزین دو رکعت از نمازاست . چنانچه امام صادق[ ع] دراین زمینه می فرماید :
علت این که نمازجمعه , دو رکعت است , وجود دو خطبه است . خطبه ها, نمازاست تا وقتی که امام از منبر پایین آید.
نمازجمعه؛ عامل بقاء و حفظ نظام اسلامی
امام جمعه با نصب حاکم دینی منصوب میشود. دایره اختیارات و جایگاه امام جمعه رفعتی بلند دارد و به نوعی نماینده رهبری نظام اسلامی است. بیان او در دایره تبیین مواضع نظام و رهبری جامعه اسلامی است. او باید بر امور فکری، معنوی و فرهنگی و سیاسی و اجتماعی منطقه امامت خود نظارت داشته باشد. امام جمعه به ویژگیهایی نیاز دارد تا بتواند مأموریت خود را به نحو شایسته انجام دهد. او باید عالم، فاضل، آشنای با مبانی دین و احکام مبین اسلام، آشنای با سیره نورانی پیامبر و ائمه معصومین علیهم اسلام و منش عالمان متقی و زاهد و سالک الی الله باشد، آشنای با تاریخ پر تلاطم مسلمانان از صدر اسلام تا کنون و جهان اسلام باشد، حداقل به تاریخ صد سال اخیر کشور تسلط داشته باشد تا بتواند با تبیین تاریخ معاصر نقاط قوت و ضعف آن را بیان نموده تا مورد بهره برداری نمازگرارن قرار بگیرد
نقش نمازجمعه در تداوم انقلاب
رمز پیروزی انقلاب اسلامی واستقامت مردم در برابر مشکلات طاقت فرسا و مقاومت در برابرابرقدرتها,ایمان ,اتحاد و رهبری قاطع امام امت[ ره] بود. همانگونه که این عوامل در پیروزی انقلاب اسلامی نقش داشت برای تداوم انقلاب نیزاین عوامل ضروری است . اجتماعات نمازجمعه فرصت بسیار خوبی است که ائمه جمعه می توانند به وسیله خطابه های خود, ایمان واعتقاد مردم را تقویت کنند و مبانی دینی آنان رااستحکام بخشند و آنان را به وحدت و همبستگی بیشتر دعوت کنند و عوامل تفرقه و جدائی را دراین مجامع یادآوری نمایند .
بنابراین باید با تشکیلات و برنامه ریزی دقیق ازاین اجتماعات , هر چه بیشتر, در جهت تحکیم پایه های انقلاب اسلامی واعتلای کلمه حق و نمایاندن چهره حقیقی اسلام و جمهوری اسلامی و شناساندن حکومت اسلامی و خنثی کردن توطئه های دشمنان کینه توزاسلام استفاده گردد .
برای بهره های لازم ازاین گونه اجتماعات امور ذیل یادآوری می شود :
1. امت اسلامی براساس وظیفه دینی سیاسی خود, به دوراز جریانات , برای حفظ کیان اسلام وانقلاب اسلامی در نمازجمعه شرکت می کنند بنابراین ,ائمه جمعه , بایداز موضع گیریهای گروهی و حزبی اجتناب نمایند, تا محورامت حزب الله , در هر شهر واستان باشند.اگرائمه جمعه ازاین اصل عدول کنند در نقش اصلی خود, که همان هدایت و رهبری فکری سیاسی مذهبی مردم مسلمان منطقه است , موفقیت چندانی نخواهند داشت .
2. ائمه جمعه باید با مطالعه دقیق و عمیق نسبت به جریانات سیاسی و مسائل موردابتلای جهان , به خطبه ها عمق بیشتری ببخشند. با طرح مسائل لازم , درابعاد گوناگون :اعتقادی ,اخلاقی و سیاسی سعی کنند هر جمعه به شرکت کنندگان , آگاهی و آشنایی بیشتری نسبت به معارف زندگی ساز اسلام و مسائل روز و جهان اسلام بدهند .
با نگاهی به نمازجمعه و مقایسه آنها با یکدیگر به روشنی در می یابیم که کیفیت نمازجمعه از حیث غنا واتقان خطبه ها و... باعث جذب بیشتر مردم به نمازجمعه و برعکس خطبه های شعاری و بی محتوا و یا کم محتوا, موجب سردی مردم شده است .
3. برای صرفه جویی در وقت و برای یادآوری و طرح آنچه که بیان و ابلاغ آن لازم است تنظیم و دسته بندی مطالب و آمادگی قبلی ,امری است لازم و ضروری .
بدون تردید, دراین صورت , فراگیری و ثمردهی و جاذبیت آن بیشتر خواهدبود .
4. موضوعات قابل بحث و سخنان ناگفته بسیار است . چون در نمازجمعه وقت محدوداست , لازم است ائمه جمعه مطالب خود را براساس اولویت ها دسته بندی کنند به آن مطلبی که ازاهمیت بیشتری برخورداراست بهای بیشتری بدهند .
5. در نمازجمعه همه اقشار مردم از بی سواد و با سواد, فرهنگی و غیرفرهنگی شرکت می کنند, لازم است ائمه جمعه مراعات حال همگان را نموده و طوری سخن بگویند که قابل استفاده برای همگان باشد. قرآن و روایات ماثوره ائمه معصومین[ ع] در طرح معارف , بهترین الگوست . مشکل ترین براهین علمی را در قالب ساده و همه کس فهم بیان می کنند . امام خمینی[ ره] نیز در طرح مسائل و معارف اسلامی می تواندالگوی بسیار خوبی برای ما باشد .
6. برای تاثیرگذاری و ثمردهی بیشتر خطبه ها,ائمه جمعه باید مقتضای حال را رعایت کنند و به گرمی و سردی هوا خستگی مردم و... توجه داشته باشند .
عدم توجه به این اصل در برخی از موارد, باعث پیامدهای زیانباری خواهد شد که به هیچ وجه قابل جبران نیست و خطابه ها نه تنها مفید و با ثمر نخواهد بود که باعث فرار و بدبینی مردم خواهد شد .
مقام معظم رهبری درباره اهمیت نماز جمعه و آثار و برکاتش می فرماید:
«اگر نظام اسلامی، آ نچنانی که قرآن فرموده است، باشد، عوامل بقاء و حفظ و توسعه در خود او وجود دارد؛ یکی از آن ها همین نمازجمعه است. یکی از آنها امر به معروف و نهی از منکر است. یکی از آنها تعاون و برادری اسلامی است. یکی از آنها ستر و پوشاندن عیوب مردم است. یکی از آن ها زدودن رذایل اخلاقی مثل تکبّر، حسد، حرص، کینه و از این قبیل گناهان است. یکی از آن ها این است که مؤمنین پیدا باشند و مردم را جمع کنند که این هم از وظایف ائمه جمعه است. نمازجمعه به خودی خود یکی از عوامل حفظ کننده و باقی دارنده و ضد زوال در درون نظام اسلامی است و تا وقتی این نماز هست و تا وقتی ائمه محترم جمعه و مردم قدر نماز جمعه را می دانند و تا وقتی نماز جمعه (کما هی حقها) انجام می گیرد، بلا شک در جامعه اسلامی تزلزل وجود نخواهد داشت.
ولی فقیه زمان در تبیین وظایف ائمه جمعه می فرماید: «کسی که در یک شهری به امامت جمعه منصوب می شود، باید بداند به چه چیزی منصوب شده است؟ او به اداره یک پایگاهی که باید آنجا مجمع دل ها و ذهن ها و عواطف و ارواح مردم باشد، منصوب شده است و لذا است که از عهده انجام این کار باید برآید. اگر امام جمعه به گونهای عمل بکند یا به گون های حرف بزند یا به گون های از خودش نرسیدن به کار نشان بدهد تا در این جا که باید محور و مرکز باشد، مردم کمی اجتماع بکنند، او مورد سؤال است که چرا مردم اینجا حضور ندارند؟ امام جمعه نباید سؤال کند که چرا مردم نمی آیند؟ بلکه ا گر مردم نمی آیند، امام جمعه باید جواب بدهد چرا مردم نمی آیند؟
اما اگر بخواهیم برخی از ویژگیهای امام جمعه موفق را عنوان نمود می توان از نگاه مقام معظم رهبری که در این باره اشاره نموده اند عنوان نمود:که عبارتند از:
1 . وظیفه شناس باشد. 2 . با خانواده در محل امامت مقیم باشد. 3 . مواضع نظام اسلامی را تبیین کند 4 . مواضع و نام امام(ره) را همواره زنده نگاه
دارد. 5 - از دولت پشتیبانی کند 6 . مرد مدار باشد و با مردم زندگی کند.
7 . برخورد پدرانه داشته باشد. 8 . نسل جوان را دریابد، در برنامه آ نها را
ببیند و مشارکت دهد. 9 . بر عملکرد نزدیکان خود نظارت داشته باشد.
10 . از دنیاگرایی پرهیز کند. 11 . از محرومان حمایت کند و به آنان مدد برساند. 12 . به عناصر مؤمن و انقلابی تکیه کند. 13 . دشمن شناس باشد. 14 . در نمازجمعه و خطب هها نسبت به دشمنان موضع شفاف داشته باشد. 15 . جنا حبازی و گرو هگرایی نکند. 16 . قدر تطلبی نکند. 17 . از افراط و تفریط پرهیز کند. 18 . حریم روحانیون محل و علماء را حفظ
کند. 19 . در نماز حضور قلب را رعایت کند. 20 . خطبه ها را با محتوا و کیفیت اقامه کند
امام جمعه تنها خطیب جمعه نیست، بلکه از شنبه تا جمعه باید برای فراهم آوردن زمینه های جذب مردم به ویژه جوانان برنامه داشته باشد و با حضور در مجامع علمی، مذهبی و ورزشی گوهرهای ناب دین را بیانی دل نشین و هنرمندانه منتقل نماید و نماز جمعه های با شکوه را با ایجاد جاذبه های علمی و معنوی پدید آورد.
که ولی امر مسلمین امام خامنه ای درباره تبیین جذب جوانان از سوی ائمه جمعه فرمودند:
«این جوان ا گر بداند که این جا مشکل دینی او حل م یشود، با شوق به نماز جمعه خواهد آمد. وقتی می آید نماز جمعه و می بیند که ما سراغ یک مطلب خیلی بیگانه از این حرف ولو حالا مطلب قوی هم باشد رفته ایم، دیگر نمی آید. پس مطلب باید قوی، مستند، منطقی، قانع کننده و متناسب با سؤال، استفهام، استفسار روحی و فکری او و متناسب با نیاز او باشد.
نمازجمعه نماز اجتماع است. نماز روشنگری و آ گاه سازی آحاد مردم است. از آغاز کارهم اسم این نمازجمعه در کشور ما و جامعه ما نماز عبادی - سیاسی شد. یعنی هم جنبه معنوی و تربیت و تهذیب نفوس و آدم سازی و گسترش روح تقوا در جامعه از این نماز متوقع بود و هم جنبه سیاسی که نظام اسلامی یک نظام مبتنی برآ گاهی مردم است.
نکته دیگر که در مجموع باید در خطبه ها منعکس باشد، عبارت است از روح نظم، انتظام و انضباط در مردم، نظم پذیری، فرمان برداری از نظام و مرکزیت نظام و همکاری با مسئولین کشور.
دیگر از چیزی که باید حتماً در خطبه ها باشد، دمیدن روح امید و آرامش و سکون در مردم است. خطبه هایی که مردم را نا امید کند، چه ناامید از رحمت الهی و چه ناامید از آینده کشور، خطبه بدی است.
هنر بزرگ امام جمعه این است که مطلب مورد نیاز مردم را بشناسد، استفهام های مردم را نو به نو مطرح کند. باید میدان بدهید مردم سؤال کنند و به ستاد نمازجمعه نامه بنویسند و نظراتشان را بگویند.
حجت الاسلام مهدی تقی زاده امام جمعه دابو و دشت سر و استاد حوزه و دانشگاه