فضاي سبز و توسعه پايدار

امروزه اهميت و نقش فضاي سبز در حيات و توسعه شهرها تا حدي است که بدون ترديد مي توان آن را به عنوان يکي از شاخص هاي توسعه پايدار نام برد تاثيرات فيزيکي و طبيعي اين فضاها در سيستم شهري و بازدهي هاي مختلف اکولوژيکي، اجتماعي و اقتصادي آن در ساختار جوامع انکار ناپذير بوده تا آنجا که کاربري فضاي سبز در شهرها و سرانه آن از مباحث اساسي در برنامه ريزي و مديريت شهري محسوب مي شوند لذا مفهوم شهرها بدون فضای سبز ديگرقابل تصور نمي باشند شهرها به عنوان کانون های تمرکز فعالیت و زندگی انسان ها برای اینکه بتوانند پایداری خودرا تضمین کنند نياز مبرم به فضاهاي سبز دارند بطوري كه توجه به فضای سبز به طور عام به عنوان ریه های تنفسی شهرها، تعریف اغراق آمیزی از کارکرد آن نمي باشد بلکه بیان کننده حداقل کارکرد آن در مفهوم اکولوژیک شهرها به شمار ميرود.

با توسعه وگسترش شهرنشيني، انسان ها به تدريج از طبيعت دور شده و دخالت در محيط طبيعي و ايجاد محيط انسان ساخت، نيازهاي زيست محيطي، حسي و روحي انسان را بيشتر نمايان نموده است لذا كاركرد فضاي سبز در شهرها به شكلي است كه بدون توجه به آن ممكن نيست شهرها پايدار باقي بمانند. بنابراين اگر فضاي سبز به عنوان بخشي از بافت شهري با كاركرد خدمات شهري ضرورت يافته، نمي تواند جدا از نيازهاي جامعه شهري قرار گيرد از اين رو فضاهاي سبز بايد از نظر كمي و كيفي متناسب با نيازهاي جامعه توسعه يابند.

طبيعتا توسعه بی رویه و ناپایدار شهری، باعث افزایش حاشیه نشینی، تخریب نواحی سبز شهری و بالا رفتن تقاضا برای زمین مي گردد که خود منجر به از بین رفتن فضاهای سبز درون شهری و تغییر کاربری این گونه اراضی مي شود در واقع فضای سبزکه بخشی از سیمای شهرها را تشکیل می دهد به عنوان یکی از پدیده های واقعی از نخستین مسایلی است که انسان همواره با آن در تماس بوده و خواهند بود.

فضاهاي سبز بخشي ازكاربريهاي عمومي هر شهر را تشكيل مي دهند كه داراي ابعاد مختلفي از جمله كاركرد زيست محيطي ، كاركرد ترافيكي ، كاركردهاي گردشگري و زيبا شناختي مي باشد:

-كاركرد زيست محيطي: يكي از مهمترين كاركردهاي فضاي سبز، نقش آن در شرايط زيست محيطي است،تعديل شرايط آلودگي هوا ، صدا  مهمترين آن است. ازطرفي همواره در برنامه ريزي شهري، احداث فضاي سبز در مجاورت صنايع و كارخانجات ، بزرگراهها ، گورستانها و .. توصيه مي شود

-كاركردگردشگري و گذران اوقات فراغت: بديهي است اين كاركرد در محله هاي مسكوني بيشتر است.

-كاركردترافيكي: فضاهاي سبز مربوط به ريفيوژهاي سبز است كه با وجود ريفيوژ ها علاوه بر آنكه محدوده هر مسير حركتي را معين و مشخص مي كند به رانندگان نيز كمك مي كنند تا محله هاي تغيير مسير را تشخيص دهند.

- كاركرد بصري و زيبا شناختي: هر چند فضاي سبز در هر مقياس و از هر نوع به خودي خود چشم نواز است ولي توجه به اصول طراحي، نقش اين كاركرد را دو چندان مي نمايد

با توجه به مطالب ياد شده مي توان يكي از مهمترين عملكرد فضاي سبز در شهرها را نقش زيست محيطي آن عنوان نمود كه شهرها را به عنوان محيط زيست جامعه انساني معنادار كرده و با آثار سوء گسترش صنعت و كاربري هاي  نادرست تكنولوژي مقابله نموده و سبب افزايش كيفي زيستي شهرها مي شوند بطوري كه در عصر حاضر در حوزه شهرسازي اهميت بسزايي يافته  و به عنوان ضروري ترين حوزه توسعه پايدار شناخته مي شوند.

در نهايت مي توان عنوان نمود كه امروزه ساز و كارهاي مديريت فضاهاي سبز شهري بسيارظريف، مهم و حياتي است كه لازمه حفظ و توسعه فضاهاي سبز شهري، وجود برنامه ها و خط مشي هاي صحيح مي باشد به بيان ديگر موفقيت در مديريت اينگونه فضاها مستلزم رعايت اصول و معيارهايي همچون ارتقاي نقش شهروندان به عنوان كاربران ، ارتقاي بهره بري اكولوژيكي و بهره وري اجتماعي فضاهاي سبز شهري مي باشد.

كارشناس ارشد برنامه ريزي شهري- مدرس دانشگاه