ثبات هر نظامی، بسته به میزان مقبولیت عمومی و مشاركت حداكثری همسو در عرصه های مختلف آن است. و این اصلی است كه نسبت به جوامع مختلف جاری و ساری است بدین معنا كه هیچ اجتماع بشری نمی تواند خود را از این قاعده مستثنی كند زیرا مشاركت عمومی و عدم آن در قوام نظامات حاكم بر جوامع بشری و زوال آنها، امری بدیهی و غیرقابل انكار است.
آنچه امروزه به عنوان دموكراسی (با مدل های مختلف آن) در جهان مطرح است. فرایندی است كه به منظور جلب آرا و مقبولیت عمومی طراحی گردیده و در پی همگانی كردن حكومت ها با عناوین نه چندان تمامی مانند «حكومت مردم بر مردم» است. البته این سؤال كه آیا دموكراسی با همه آوازه ای كه پیدا كرده است، توانسته است شاهد موفقیت هایی در راستای اهداف خود باشد یا خیر؟ بحث دیگری است اما رویكردی مثبت گرایانه دموكراسی (لااقل در حد ادعا) نسبت به جلب مشاركت عمومی و حضور حداكثری آحاد جامعه در حكومت امری غیرقابل انكار است زیرا این مدل نظام سیاسی، حضور آحاد جامعه را منشأ استحكام پایه های نظام حاكم بر آنان می داند. البته نیازمندی حكومت ها به جذب آرای عمومی همسو چیزی نیست كه مختص جوامع دموكراتیك باشد بلكه جوامع غیر دموكرات نیز بر این مهم اذعان دارند و لذا است كه حتی حكومت های توتالیتری و دیكتاتوری و... كه غالباً منشأ تحقق آنها، رضایت عمومی نبوده است، در بقاء محتاج جلب مقبولیت حداكثری بوده اند و در راه تحصیل آن می كوشیده اند.
با حفظ مقدمه یاد شده، آنچه مهم است چگونگی دست یابی به مشاركت عمومی و حضور حداكثری جامعه در لایه های مختلف نظام حاكم بر آنهاست. بدیهی است یكی از راههای كشف مشاركت مردمی و اذعان به حضور آنها در عرصه های مختلف تصمیم گیری، انتخابات است.
در فرهنگ سیاسی، انتخابات به فرایندی اطلاق می شود كه از طریق آن كسانی یك یا چند تن نامزد را برای انجام دادن كار معین بر می گزینند، انتخابات انواع گوناگون دارد، هر رأی دهنده ممكن است فقط به یك نامزد رأی بدهد یا به چند نفر (به شرط اینكه چند كرسی نمایندگی وجود داشته باشد) انتخاباتی را كه رأی دهندگان نمایندگان خود را مستقیماً از میان نامزدها انتخاب كنند، انتخابات یك درجه ای می نامند و انتخاباتی كه در آن رأی دهندگان نخست به كسانی رأی دهند كه آن كسان نمایندگان اصلی را از میان خود انتخاب كنند، انتخابات دو درجه ای می نامند[1]
بنابراین غرض اصلی از برگزاری انتخاب باید دست یابی به پشتوانه حداكثری برای نظام حاكم یا نظامی است كه بنای حاكمیّت دارد از این روی هرگاه مشوب به تقلب و انحراف نگردد، به نحو قابل اعتنایی می تواند نسبت به مقبولیت عمومیو رأی حداكثری، كاشفیت داشته باشد.
اكنون كه جامعه اسلامی ما، خود را در آستانه انتخاباتی مهم می بیند و با توجه به اینكه حضور در این انتخابات با در نظر داشت شرایط و مصالح داخلی و بین المللی نظام اسلامی، امری لازم است، این پرسش تولید می شود كه از چه راهی باید به حضور حداكثری در انتخابات دست یافت و به تعبیری راهكارها و بایدهای حضور حداكثری در انتخابات چیست؟ البته قابل ذكر است كه راهكارهای متصوره دوگونه است. برخی از آنها به گونه ای است كه تحقق آنها محدود به مقطع زمانی خاصی نبوده و بایستی در همه مقاطع مورد توجه باشد و برخی دیگر مربوط به مقطع خاص انتخابات است كه با بیان برخی از بایدهای قسم اول، بحث را پی می گیریم.
1. لزوم توجه حاكمیّت به مطالبات عمومی: یكی از مهماتی كه توجه به آن، می تواند موجب حضور گسترده مردم در انتخابات باشد، عنایت حاكمیّت به مطالبات عمومی و تلاش در راه رفع معضلات عمومی و مشكلات مردم است. در اینكه نظام اسلامی در طول یك ربع قرن، گام های بلندی را در این راستا برداشته است، شكی نیست اما تكیه گاه مردمی نظام، اقتضا دارد مسئولین امر بیش از پیش به رفع مشكلات جامعه پرداخته و فعالیت های كارشناسی را در راه تأمین هر چه بهتر و بیشتر مطالبات عمومی شدت بخشیده و زمینه آرامش و آسایش عمومی را در كنار حفظ آرمان های دینی و ملی نظام جمهوری اسلامی، توسعه بخشند. وجود اختلاف طبقاتی، اقتصاد ناپایدار رانت خواری های كلان در برخی لایه های نظام و جامعه، لا ابالی گری برخی مسئولین نسبت به ترویج و اشاعه بی هویتی اجتماعی ـ اخلاقی از سوی كسانی كه از موفقیت این نظام و مردم برومند ایران، خرسند نیستند، از جمله آسیب هایی هستند كه حضور عمومی مردم در عرصه های مختلف تصمیم گیری، می تواند بشدت متأثر از آنها باشد. مسئولین وظیفه دارند نسبت به تأمین مایحتاج عمومی مردم به نحو احسن و یا استفاده از پتانسیل های موجود، آرام نباشند چرا كه به قول حضرت امام راحل (ره) «ما هر چه داریم از این ملت است»[2] ایشان در خصوص لزوم توجه به مصالح فرمودند: «شما فكر این ملت، فكر این زاغه نشین ها، فكر این مردمی كه همه چیزشان را دادند و شما را به مسند نشاندند، فكر آنها را بكنید. شب وقتی خلوت می كنید، فكر بكنید كه من امروز كه كار كردم برای خودم كار كردم یا برای مردم، امروز كه صحبت می كنم برای خودم صحبت می كنم یا برای مصالح كشور»[3]
2. توجه به عدالت اجتماعی و فعالیتی كردن آن در لایه های مختلف حاكمیّت و اقشار جامعه: چنانكه گذشت مردم از وجود ناعدالتی طبقاتی موجود در بین خیلی از پست ها و شغل ها و رانت خواری های قشری در عذابند، اینكه برخی از سیری بمیرند و برخی از گرسنگی، آن پول های بادآورده كه فقط جیب قشر خاص و بی درد را می شناسد، همه و همه اینها می تواند به عنوان ناعدالتی اجتماعی، حضور مردم را در عرصه های مشاركتی تقلیل داده و كمرنگ نماید. مسئولین امر نباید فراموش كنند كه اساس احكام الهی و میزان تشریع، عدالت است یا ایها الذین امنوا كونوا قوامین بالقسط... ای كسانی كه ایمان آورده اید قیام به عدالت كنید[4] (در راستای برقراری آن بكوشید) ـ عدالت در قانون آن است كه همه‌آحاد جامعه در برابر قانون علی السویه باشند و مفاد آن بدون هیچ استثنایی برای همه عملی گردد. عدالت اقتصادی از توصیه های اكید اسلام بر حاكمان است. عدالت در زمینه روابط اجتماعی در اسلام از جایگاه خاصی برخوردار است و برای حفظ عدالت اجتماعی برای اقشار مختلف جامعه حقوق خاصی معین كرده است بدیهی است اگر نظامی نتواند حقوق افراد را مورد توجه قرار دهد نه تنها از پشتوانه مردمی بهره مند نمی گردد بلكه در مقابل موجی علیه خود قرار می گیرد امام خمینی (ره) در خصوص لزوم پرهیز از اختلافات و ضرورت توجه به مصالح كشور و مشكلات مردم در جمع هیئت دولت شهید رجایی فرمودند: «اگر بنا باشد كه شما به جای اینكه اقتصاد مردم را درست كنید، به جای اینكه این كشور را بررسی كنید، ببینید كجاهاست كه مخروبه هست و مردم از همه چیز ساقط هستند، به جای این، اگر بنشینید سرمسند و با حروف و یا فحاشی به همه مسائل را غفلت از آن بكنید این همان است كه قدرت های بزرگ می خواهند تا این مملكت خرابه بماند و صدای مردم در آید، اگر شما به مردم كار نداشته باشید، به مصالح مردم، به مصالح كشور كار نداشته باشید فقط مشغول این باشید كه من چطور، شما چطور، من چطورم شما چطوری، مردم با من هستند، مردم با شما هستند، اگر فكر این باشید این همان است كه آمریكا می خواهد[5] و باز فرمودند: «بپرهیزید از اینكه از ملت جدا شوید، شما را بخواهند جدا كنند»[6] «هر چه خوف دارید از خودتان بترسید از اینكه مبادا خدای نخواسته مسیر یك مسیر دیگر بشود، راه، راه دیگری باشد و توجه به این چیزی كه الآن هست از دست برود و مردمی بودن از دستتان برود كه ـ خدای نخواسته ـ یك وقت این قضیه پیش آمد و شما از مردمی بودن بیرون رفتید و یك موضع دیگری پیدا كردید... آن وقت بدانید كه آسیب می بینید.»[7] روشن است متصدیان امر باید با الهام گرفتن از آموزه های دینی و توصیه های اكید بنیانگذاری جمهوری اسلامی و رهبر معظم انقلاب بر رفع آسیب هایی كه عدالت اجتماعی را تهدید می كند بكوشند و بدانند كه رعایت قانون در اقسام مختلف آن می تواند عامل مهمی در مشاركت عمومی مردم در امر انتخابات باشد.
اما برخی از ضرورت های مربوط به مقطع خاص انتخابات كه توجه به آنها لازم است، به شرح ذیل است.
1. درصد فضای رقابتی سالم بین نامزدهای انتخابی از عناصر قابل توجه در توجه عمومی به انتخابات و حضور حداكثری در آنها\" بشمار می آید. ضروری است هم حاكمیّت و هم جامعه در راستای ایجاد فضای رقابتی سالم برای انتخابات تلاش وافر كرده تا از این رهگذر زمینه مشاركت عمومی در رأی گیری فراهم آید.
2. همانطور كه تنوع كاندیداها در ترغیب جامعه نسبت به حضور در انتخابات مؤثر است، تعدد و تكثر برنامه ها و ارایه آنها به افكار عمومی از سوی كاندیداها و مدافعانش، می تواند درصد توجه عمومی را به مشاركت، بالا برد. بدیهی است اگر مردم شاهد برنامه های جدید، متنوع و كارآمد از سوی نامزدهای انتخاباتی نباشند، انگیزه مشاركت آنها به شدت تقلیل یافته و این آسیبی جدی در چشمگیری انتخابت است.
3. ایجاد روحیه امید و بالا بردن ضریب اطمینان مردم توسط نامزدها نسبت به برنامه های ارایه شده آنها از راه نشان دادن صداقت ـ دیانت و تخصص یكی دیگر از بایدهای حضور حداكثری است.


 . ر. ك: آشوری، داریوش، دانشنامه سیاسی، انتشارات مروارید، چاپ ششم، 1380، ص 43.
 . صحیفه نور، مركز مدارك فرهنگی انقلاب اسلامی، چاپ بهمن 12 ـ 13، ج 13، ص 72.
صحیفه امام، همان، ص 75.
 .
 . صحیفه امام، ج 13، ص 202، در جمع هیئت دولت شهید رجایی، مورخ 20/6/59.
 . صحیفه امام، ج 9، ص 144، در جمع افسران و درجه داران نیروی هوانیروز، مورخ 28/4/58.
 . صحیفه امام، ج 16، ص 446، در جمع اعضای هیئت دولت، مورخ 7/6/61.

منبع: سایت حوزه