به گزارش پایگاه خبری کمال نیوز، 'فَمَنْ حَاجَّک فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَک مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَکمْ وَ نِساءَنَا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنفُسنَا وَ أَنفُسکُمْ ثُمَّ نَبْتهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَت اللَّهِ عَلی الْکذِبِینَ' (سوره آل عمران/ آیه 61)
«هركس با تو پس از آن كه آگاه شدى، به مجادله برخيزد ، بگو بياييد تا بخوانيم فرزندان خود و فرزندان شما را، زنان خود و زنان شما را، و جانهاى خود و جانهاى شما را و لعنت خدا بر گروه دروغگو بفرستيم».
متاسفانه، همیشه این بحث وجود داشته است که ما در عرصه های مذهبی و نمایش و القای مفاهیم دینی یا کم کار کرده ایم یا اینکه در صورت انجام کار، در قالب های ملموس و مشخصی نبوده است. باید بپذیریم که امروزه "واقعه مباهله" در میان نسل جوان ما تا حدودی ناشناخته است. این در حالی است که با توجه به اقدامات دشمنان اسلام و مسلمین در جنگ نرم، در مواردی مانند اهانت به اهل بیت، قرآن کریم و اخیرا اهانت به ساحت مقدس رسول گرامی اسلام با انتشاریک فیلم موهن، انتظار میرود تا ابعاد مختلف اسلام و شخصیت پیامبر اعظم را در قالب های مشخصی مورد بررسی و نمایش قرار دهیم. البته این بدان معنی نیست که همه ی زحمات و تلاش های صورت گرفته را نادیده بگیریم، بلکه با آسیب شناسی این موارد، میان اقدامات جبهه ی مقابل و اقدامات خودمان توازنی را برقرار کرده و حتی جلوتر هم باشیم. بعبارت دیگر از موضع "واکنش" به موضع "کنش" حرکت کنیم. یعنی اسلام عزیز را از حالت تدافعی صرف و به تعبیر بنده از حالت "اسلام مظلوم" خارج کنیم. اگرچه اسلام عزیز نسبت به همه ی مذاهب دارای تساهل است و به همه ی آنها احترام می گذارد ولی فصل الخطاب در عرصه ی دین و سیاست، نظر اسلام می باشد.
نمونه هایی از این دست فراوان است. امروزه در کشور، در بحث نهادینه کردن " تفکر بسیجی" یا کم کار کرده ایم یا همانند موارد مذکور در قالب ملموسی نبوده است. ارتباط این بحث بر می گردد به حضرت علی (ع) که بسیجی واقعی بود که تمام وجودش را وقف اسلام کرده بود. بهر حال نهادینه کردن این تفکر و جنبه های مختلف دین اسلام نگاه ویژه ی مسئولین را می طلبد.
مباهله، ماجرايى تاريخى است كه در سالهاى آخر عمر رسول گرامی اسلام (ص) رخ داد و با نامهاى از سوى آن حضرت به مسيحيان نجران آغاز شد. مباهله از ریشه "بهل" و بر وزن مفاعله است. این کلمه از نظر لغوی سه معنا دارد:
اول: رها نمودن و به خود واگذاشتن
دوم: دعایی که همراه با تضرع باشد
سوم:کم بودن آب
اما معنای اصطلاحی آن زمانی است که دو یا چند نفر بر سر مسئله ای اختلاف نظر داشته باشند و هیچ کدام حاضر نباشند نظریه ی طرف مقابل را بپذیرند، در یک جا جمع می شوند و به درگاه خداوند تضرع می کنند و از خدا می خواهند که آن کس را که بر باطل است رسوا کند و مورد لعن و مجازات خویش قرار دهد.
با توجه به معنای اصطلاحی مباهله، ماده اصلی مباهله هم می تواند "بهل" به معنای رها نمودن و به خود واگذاشتن باشد و هم به معنای "دعای همراه با اصرار و تضرع" باشد. زیرا در مباهله هر یک از طرفین برای طرف مقابل خویش درخواست لعن می کند و لعنت خدا چیزی غیر از به خود واگذاشتن و محرومیت از رحمت خدا نیست. از این جهت مباهله با معنای اول سازگار است و از آن جهت که دعایی معمولی نیست، بلکه همراه با تضرع و اصرار است، با معنی دوم هماهنگ است.
سنت مباهله از دیرباز در بین اقوام سامی رواج داشته و در کتاب‌های مقدس دیگر به جز قرآن نیز به مواردی از آن اشاره شده است. در کتاب مقدس نیز مواردی از مباهله گزارش شده است. برای نمونه از رقابت هابیل و قابیل یاد شده که دو هدیه به پیشگاه خداوند تقدیم می‌دارند و خداوند یکی از آنها را به نشانه قبولی برمی‌گزیند و دیگری را رد می‌کند.نشانه قبولی خدا، نزول آتشی از آسمان بر هدیه فرد بر حق بوده است. این ماجرا به شکل خلاصه‌تری در قرآن نیز گزارش شده است. در روایات نیز مواردی چون مباهله موسی با قارون که به هلاکت قارون منتهی می‌شود، آمده است.
در سال نهم هجرت و در پی اقتدار پیامبر و نیز ارسال نامه‌های متعددی به سران قبایل و کشورهای همسایه، هیئت‌های مختلفی برای اسلام آوردن یا انعقاد پیمان صلح به مدینه روان شدند. از این روی آن سال را (عام الوفود) به معنای سال ورود هیئت‌ها و تشرف آنها به محضر پیامبر نام گرفته شده است .پیامبر(صلی الله علیه واله) در ادامۀ نامه نگاری‌های خود به قبائل و کشورهای همسایه، نامه‌ای نیز به مسیحیان نجران فرستاد. نجران، منطقه‌ای در حوالی یمن است که مسیحیان عرب در آن سکونت داشتند. برخی مفسران و مورخان، ساکنان مسیحی این سرزمین را باقیماندۀ اصحاب اخدود دانسته اند. پیامبر در این نامه از آنان خواسته بود که اسلام آورده یا جزیه داده و یا آمادۀ جنگ باشند بزرگان مسیحی نجران پس از دریافت نامه پیامبر گرد آمده و به گفتگو پرداختند و سرانجام پس از مذکرات طولانی به نتیجه مشخصی نرسیده و تصمیم گرفتند به دیدار پیامبر رفته و سپس راه حل مناسبی بیابند. آنان ابتدا دربارۀ عیسی(ع) که اساسی‌ترین مسأله در نظرشان بود با پیامبر بحث نمودند. پیامبر از عیسی به عنوان بنده و پیامبر خداوند یاد کرد و این سخن برای آنان بسیار شگفت‌انگیز بود. لذا برای ابطال آن از ایشان می‌پرسند که همۀ آدمیان، پدری دارند؛ پس چگونه است که عیسی(ع) بدون پدر به دنیا آمده است؟ پاسخ پیامبر به این پرسش آنان در آیه ۵۹ سوره آل‌عمران منعکس شده است: «إنّ مثل عیسی عند الله کمثل ءادم خلقه من تراب ثم قال له کن فیکون». در این آیه آفرینش عیسی(ع) بسان آفرینش آدم(ع) شمرده شده است؛ پس همان گونه که آدم از خاک و بدون پدر و مادر آفریده شد، عیسی نیز بدون پدر آفریده شده است. نجرانیان از پاسخ گفتن به این استدلال، عاجز مانده و تنها به انکار شدید و مکرر آن بسنده کردند. پیامبر(صلی الله علیه واله) از این رفتار ناخرسند شده و به ستوه آمدند. تا آن که از جانب خداوند فرمان رسید که آنان را به مباهله دعوت کند .این فرمان در آیه ۶۱ سوره آل عمران منعکس شده است: «فمن حاجک فیه من بعد ما جاءک من العلم فقل تعالوا ندع أبناءنا و أبناءکم و نساءنا و نساءکم و أنفسنا و أنفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنۀ الله علی الکذبین»: به آنان که پس از علم و یقینی که بر تو نازل گشت باز با تو جدال می‌کنند بگو: فرزندان و زنان و جان‌های خویش را حاضر ساخته و به مباهله نشسته و آن گروه را که دروغ می گوید مورد لعنت خداوند قرار دهیم. فردای آن روز در ۲۴ یا ۲۵ ذی حجه همگان برای انجام مباهله در بیابانی اطراف مدینه گرد آمدند. پیامبر(صلی الله علیه واله) به همراه امام علی (علیه السلام)، فاطمه (علیها السلام) و حسنین(علیهما السلام) در زمان و مکان موعود حاضر شده و در جایگاه خویش در زیر یک چادر قرار گرفتند و فرمودند : «بارالها اینان اهل بیت من هستند. در روایتی دیگر از عایشه نیز آمده که پیامبر این آیه را تلاوت فرمود: «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا».مسیحیان نیز که برخی دختران و پسران خویش را به همراه آورده بودند در جایگاه مقابل قرار گرفتند. در این میان، بزرگان مسیحی از همراهی عزیزترین اشخاص پیامبر (صلی الله علیه واله) با ایشان، بسیار هراسیده بودند. آنان با خود گفتند : «به خدا قسم که نشستن او همچون نشستن دیگر پیامبران در مراسم مباهله است بیائید جان خویش را حفظ نموده و به دادن جزیه راضی شویم. برخی از راویان نیز این تصمیم مسیحیان را ناشی از ظهور نشانه‌های عذاب دانسته‌اند. سرانجام برخی از مسیحیان به اسلام گرویده و باقی آنها صلحنامه‌ای با پیامبر امضا نموده و به دیار خویش بازگشتند.روایت شده که پیامبر (صلی الله علیه واله) پس از پشیمانی آنها از مباهله، خطاب به آنها فرمود: «به خدا قسم اگر با شما مباهله می‌کردم تمام این بیابان پر از آتش گردیده و در دم هلاک می‌شدید» و نیز فرمود: «به خدا قسم اگر با افرادی که زیر این چادر قرار دارند با هر کس دیگری در آسمان و زمین، مباهله کنم در همان لحظه، نابود می‌شود.»
ماجرای مباهله و آیه منتسب به آن، جز معرفی نزدیکتر افراد به رسول گرامی(ص) حاوی پیامهای دیگری است که فهرست وار اشاره می شود:
1- استمداد از غیب بعد از به کارگیریی توانایی های عادی.
2- زن و مرد دوشادوش هم و در کنار همدیگر مطرحند.
3- اگر انسان به هدف خود ایمان داشته باشد حاضر است حتی خودو نزدیکترین بستگانش را در معرض خطر قرار دهد.
4- در دعا کردن آنچه مهم است انگیزه ها و شخصیتهاست نه تعدادو کثرت جمعیت.
5- در مجالس دعا باید کودکان را شرکت داد.
6- کسی که منطق و استدلال و معجزه او را تسلیم به پذیرش حق نمی کند باید تهدید به نابودی شود.
7- دعا آخرین برگ برنده و سلاح مومن است.
8- استدلال را باید پاسخ داد، ولی مجادله و لجاجت را باید سرکوب کرد.
9- اگر شما محکم بایستید، دشمن به دلیل باطل بودن عقب نشینی می کند.
10- قوام و اساس دین به خاطر همین چند نفر است و گرنه پیامبر(ص) می توانست خود شخصا نفرین کند.
خدا و پیامبر(ص) با این عمل به همه ما می فهماند که این افراد یاران و نزدیکان رسول خدا(ص) در دعوت به حق و هدف او هستند و همراه او آماده استقبال از خطر بوده، ادامه دهنده حرکت اویند.
در پایان باید گفت که واقعه مباهله، آفتابى همچون غدير بود كه روزى طلوع كرد و براى هميشه چراغ راه شيعه در طول تاريخ شد. پس از نپذيرفتن مباهله از سوى مسيحيان نجران، دفتر مباهله هيچگاه بسته نشد، بلكه اوراق پرافتخار آن فرا روى تاريخ گشوده ماند. با اينكه مباهلهاى انجام نشد، ولى اعتقادى بلند به يادگار ماند كه صاحبان آن اهل بيت عليهمالسلام بودند و استفاده از مفاهيم آن، درس فكرى شيعه شد. در طول تاريخ، ازيك سو، اهل بيت عليهمالسلام در مقاطع مختلف با ذكر اين ماجرا و آيه مباهله، ناآگاهان مستضعف را هدايت و دشمنان مغرض را سركوب كردند و از سوى ديگر، دشمنان در بين خود يا در مجالس عمومى و خصوصى به اين فضيلت اهل بيت عليهمالسلام اقرار كردهاند.
شهرام اسفندیار دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه مازندران و
جوان برتر آملی در سال 1391
"بررسی واقعه مباهله در تاریخ اسلام"
" اگر غدیر تدوام رسالت است، مباهله اثبات رسالت است"