شرح دعای روز هجدهم ماه مبارک رمضان به قلم حجت الاسلام محمودی
به گزارش پایگاه خبری کمال نیوز، شرح دعای روز هجدهم ماه مبارک رمضان به قلم حجت الاسلام حسن محمودی رییس دفتر حضرت آیت الله جوادی آملی در آمل بدین شرح می باشد:
بسم الله الرحمن الرحیم
دعای روز هجدهم ماه مبارک رمضان:
اللهمّ نَبّهْنی فیهِ لِبَرَكاتِ أسْحارِهِ ونوّرْ فیهِ قلبی بِضِیاءِ أنْوارِهِ وخُذْ بِكُلّ أعْضائی الى اتّباعِ آثارِهِ بِنورِكَ یا مُنَوّرَ قُلوبِ العارفین.
خدایا آگاهم نما در آن براى بركات سحرهایش و روشن كن در آن دلم را به پرتو انوارش و بكار به همه اعضایم به پیروى آثارش به نور خودت اى روشنى بخش دلهاى حق شناسان.
شرح:
معنای کلمه برکت:
بركت" ثبوت خير خداوندى است در چيزى، و اگر فرموده:" لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ" براى اين بوده كه خيرات در زمين و آسمان قرار گرفته، هم چنان كه آب در بركه جاى مىگيرد.
به تعبییر دیگر: بركت به معناى خيرى است كه در چيزى مستقر گشته و لازمه آن شده باشد، مانند بركت در نسل كه به معناى فراوانى اعقاب يا بقاى نام و دودمان است، و بركت در غذا كه به معناى سير كردن مردم بيشترى است، و بركت در وقت كه به معناى گنجايش داشتن براى انجام كارى است كه آن مقدار وقت معمولا گنجايش انجام چنان كارى را ندارد. بنابر این برکات سحر یعنی آن خیر و فیوضات بی شماری که از جانب حضرت حق، در سحر نشسته و مؤمنان و شب زنده داران با سحر خیزی از آن خیر و نفحات حضرت دوست بهره مند می شوند.
برکات سحر:
گلهایی که در باغ کاشته شدند با گلهایی که در داخل منزل هستند از نظر طراوت و شادابی فرق می کنند. سقف و دیوار خانه نمی گذارد تا گلهای داخل منزل از نسیم و شبنم سحر استفاده کند اما گلهایی که در باغ هستند، زیباتر خوشبوتر و جذاب ترند، چون این گلها از نسیم و قطرات شبنم دل انگیز سحر بهرمند شدند. غنچه تا زمانی که غنچه است زیبا نیست، معطر نیست، غنچه هایی که تا دیروز تنگ و فرو بسته بودند با آمدن سحر از برکات آن استفاده می کنند و باغبان صبح فرادا غنچه را شکوفته و زیبا می بیند.
ما انسانها هم همین طور هستیم، سحر خیزی سیرت و صورت مؤمن را زیبا می کند. در فرهنگ قرآن مجید و روایات اهلبیت علیهم السلام با بیان ارزش و اهمیت سحرخیزی، بسیار به آن سفارش شده است. و ما به گوشه ای از برکات سحر اشاره می کنیم.
در فراز اول از دعا از خداوند متعال خواستیم که ما را با برکتهای سحر آگاه و بیدار سازد.
«از امام باقر عليه السّلام از وقت نماز شب سؤال شد، فرمود: وقت آن همان است كه از جدّم رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله رسيده است كه فرمودند: همانا براى خداوند متعال منادى هست كه هنگام سحر ندا مىدهد كه آيا دعاكنندهاى هست تا اجابت نمايم؟ آيا استغفاركنندهاى هست تا مورد بخشش قرار دهم؟ آيا درخواستكنندهاى هست تا به او عطا نمايم؟ سپس فرمود: همان وقتى است كه حضرت يعقوب عليه السّلام به فرزندانش وعده داد تا براى آنان طلب غفران و بخشش نمايد، همان وقتى است كه استغفاركنندگان در آن مورد مدح و ستايش قرار گرفتهاند، «و در سحرگاهان، استغفار مىنمايند».
در روایتی دیگر آمده: يَا ابْنَ عِمْرَانَ كَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ يُحِبُّنِي فَإِذَا جَنَّهُ اللَّيْلُ نَامَ عَنِّي أَ لَيْسَ كُلُّ مُحِبٍّ يُحِبُّ خَلْوَةَ حَبِيبِهِ هَا أَنَا ذَا يَا ابْنَ عِمْرَانَ «6» مُطَّلِعٌ عَلَى أَحِبَّائِي إِذَا جَنَّهُمُ اللَّيْلُ حَوَّلْتُ أَبْصَارَهُمْ مِنْ قُلُوبِهِمْ وَ مَثَّلْتُ عُقُوبَتِي بَيْنَ أَعْيُنِهِمْ يُخَاطِبُونِّي عَنِ الْمُشَاهَدَةِ وَ يُكَلِّمُونِّي عَنِ الْحُضُورِ يَا ابْنَ عِمْرَانَ هَبْ لِي مِنْ قَلْبِكَ الْخُشُوعَ وَ مِنْ بَدَنِكَ الْخُضُوعَ وَ مِنْ عَيْنِكَ الدُّمُوعَ فِي ظُلَمِ اللَّيْلِ وَ ادْعُنِي فَإِنَّكَ تَجِدُنِي قَرِيباً مُجِيباً
«از جمله روايات درباره شبزندهدارى، روايتى است كه از امام باقر عليه السّلام نقل شده كه فرمود: از آنچه خداوند متعال به حضرت موسى عليه السّلام وحى كرد اين است كه فرمود: دروغ مىگويد كسى كه مىپندارد كه مرا دوست مىدارد و زمانى كه تاريكى شب او را در آغوش مىكشد از من غافل شده و مىخوابد؛ اى پسر عمران! اگر مشاهده كنى كسانى را كه در دل شب به خاطر من از خواب برمىخيزند درحالىكه من حقيقت خود را بر آنان ممثّل ساختهام و با من سخن مىگويند از روى حضور (گويا مرا مىبيند) هرچند من عزيزتر از آنم كه نزد كسى حضور (حسى و مادى) يابم. اى پسر عمران! ببخش براى من، از ديدهات اشك و از دلت خشوع و از بدنت خضوع و آنگاه در تاريكىهاى شب مرا بخوان كه خدايت را نزديك و پاسخگو خواهى يافت.»
«از حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله روايت شده كه فرمود: شرافت مؤمن، به نماز شب خواندن اوست.»
«از ابن مسعود روايت شده كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود: همين زيان و خسران مرد را بس كه شب را به صبح رساند و دو ركعت نماز در آن نخواند و ذكر خدا ننمايد تا اينكه صبح گردد. پس عرض شد: يا رسول اللّه، فلانى ديشب تا صبح در خواب بود و ورد و ذكرى كه داشت از او فوت شد، پيامبر فرمود: او مردى است كه شيطان به گوش او بول كرده كه بيدار نگشته است.»
قطب راوندى از امير مؤمنان عليه السّلام روايت كرده: در سه چيز با سه چيز طمع مكن: در بيدارى شب با پرخورى، در نور چهره با خوابيدن در همه ساعات شب و در امان از دنيا، با همنشينى اهل فسق. و همچنين قطب راوندى رايت كرده: حضرت عيسى عليه السّلام مادرش مريم را پس از مردنش صدا زد، و گفت:
اى مادر با من سخن بگو، آيا علاقه دارى به دنيا بازگردى؟ گفت: آرى براى اينكه به خاطر خدا، در شب بسيار سرد نماز گذارم، و در روز بسيار گرم روزه بگيرم، پسرم اين راه بيمناك است.
بيدارى شب، در آبرو پيدا كردن در پيشگاه خداوند و در وسعت روزى، در معنويّت و نورانیت قلب، تأثیر فوق العاده ای دارد. حکیم «نظامی» این چنین از اهمیت شب می گوید:
یکی پرسید از آن مجنون غمناک که ای خالص عیار و از هوس پاک
چرا شب ها تو را آه و فغان است؟ که شب آسایش پیر و جوان است
جوابش گفت آن مجنون بی دل که ای از فیض شب گردیده غافل
به شب ها عاشقان را راز باشد به شب کوی وفا، در باز باشد
به شب بردند عیسی را به افلاک به چرخ چارمین از عالم خاک
به شب قرآن فرود آمد ز معبود به شب حقّ جرم آدم را ببخشود
پیمبر را به شب معراج دادند دلش نور و سرش را تاج دادند
مرا انسی از آن باشد به شب ها که آمد لیلیم در شب به دنیا
به عشق او به شب ها می زنم گام که شب لیل است و با لیلی است همنام
قرآن کریم خطاب به پیامبر بزرگوار اسلام می فرماید:
وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ عَسَى أَن یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَّحْمُودًا پاره ای از شب را به نماز خواندن زنده بدار، این نافله خاص تو است باشد، که پروردگارت ، تو را به مقامی پسندیده برساند.
در روز اشتغالات آدمی بیشتر است و آدمی با جهت ناسوتی خود روی به کثرات آورد و به مسائل ناسوتی می پردازد، این است که شب زمینه ای می شود که انسان از کثرت گذر کند و وارد ملکوت شود چرا که شب هنگام خصوصا وقت سحر، همه جنبندگان در خود فرو می روند. پس خلوتی حاصل می گردد تا مؤمن که جرعه نوش می وحدت است بر آستانش بنشیند و راز دل با حضرت معشوق بگوید.
در سوره زاریات در آیات 17 و 18 وقتی خداوند از متقیان یاد می کند یکی از صفات آنان را « کَانُوا قَلِیلاً مِّنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ، وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ» توصیف می کند. یعنی آنها (پرهیزکاران) کمی از شبها را می‌خوابیدند و در سحرگاهان استغفار می‌کردند.
سحرم هاتف ميخانه به دولتخواهى گفت: باز آى، كه ديرينه اين درگاهى
افرادى بودهاند كه در اين زمينه عجيب بانشاط بودند. در احوالات ابو عبداللَّه سبيعى كه از ياران نزديك امام زينالعابدين عليه السلام است، نوشتهاند:
ايشان چهل سال تمام نماز صبح خود را با وضوى نماز شب و گريه و بيدارى شب خواند. ایشان علت علاقه به حیات و زندگی دنیایی را اینگونه بیان کرد که: يك علت زنده بودن من به دليل علاقه من به سحر و خلوت با حضرت محبوب است. اما دليل ديگر زنده بودن من هم اين است كه روز فرمانبر برنامههاى خدا باشم، مشکل مردم را حل کنم به یتیمان سرکشی کنم و در کسب روزی حلال بکوشم
شرح مجموعه گل، مرغِ سَحَر داند و بس كه نه هر كو وَرَقى خواند، معانى دانست
عارفان، راز نهانى جهان هستى را با سحر خيزى بدست آوردهاند؛
همچو جَمْ، جرعه مى كِش كه ز سرّ ملكوت پرتو جامِ جهان بين، دهدت آگاهى
لذا در این فراز اول از خداوند منان توفیق سحرخیزی و بهره مندی از برکاتش را داریم.
سوزِ دل، اشكِ روان، ناله شب، آهِ سحر اين همه، از نظرِ لطف خدا مى بينم
سخن در خصوص سحر خیزی و آثار پر برکت آن فراوان است که بیان آن را به حول و قوه الهی به زمانهای بعد موکول می کنیم.
فراز دوم:
«اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ... يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشاءُ» : (خداوند نور آسمانها و زمين است ... خداوند هركس را بخواهد به نور خويش رهنمون مى شود.)
روح مؤمن بايد همواره به ملكوت و منزلت نورىاش توجه كند و چنانچه جنبه روحى خود را با ذكر و بندگى الهى تقويت نمايد امكان ندارد به عالَم خاكى بيش از قدر احتياج بپردازد؛ و بر عكس اگر عنايت به جنبه خاكى بسيار شود ممكن نيست روح را با عالم ملكوت و نورانيّت و حقيقت كارى باشد.
از آثار بسیار مهم سحرخیزی نورانیت قلب است. مؤمنان سحرخیز صورت و سیرت نورانی دارند لذا در این قسمت دعا از خداوند متعال می خواهیم که قلب ما را با برکات و انوار سحر روشن بفرماید و نورانیت قلبی به ما عنایت فرماید، زیرا تنها خداست که اگر بخواهد قلب هر کسی را منور به انوار خود می کند. «مَنْ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُوراً، فَما لَهُ مِنْ نُورٍ» (هركس را كه خداوند نورى براى او قرار نداده، نور و روشنايى نخواهد داشت. «أَ فَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ، فَهُوَ عَلى نُورٍ مِنْ رَبِّهِ ...» (پس آيا كسى كه خداوند سينهاش را براى [پذيرش] اسلام گشاده، كه در نتيجه نورى از جانب پروردگارش [شامل حال وى] شده است)
بنابراین از حضرت محبوب در خواست می کنیم تا نظر لطفی به ما کرده و قلب ما را از به دام افتادن در کثرات و ظلمات نجات دهد.
آنان كه خاك را به نظر كيميا كنند آيا بود كه گوشه چشمى به ما كنند
دردم نهفته، بِهْ ز طبيبان مدّعى باشد كه از خزانه غيبش دوا كنند
عوامل نورانیت قلب:
عوامل زیادی در نورانیت قلب انسان تأثیر می گذارد که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
1- غذاي حلال سبب نورانيت دل تا 40 روز است. قال رسول الله (ص
2- رفتن به مساجد در تاریکی شب عن النبي (ص): من مشي في ظلمة الليل الي المساجد اتاه الله نورا يوم القيامة
3- خواندن قرآن
4- وضو
5- استغفار
6- صلوات فرستادن
7- انفاق و صدقه دادن موجب نورانیت می شود
8- نماز شب و سحر خیزی
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته