شرح دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان به قلم حجت الاسلام محمودی
به گزارش پایگاه خبری کمال نیوز، شرح دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان به قلم حجت الاسلام حسن محمودی رییس دفتر حضرت آیت الله جوادی آملی در آمل بدین شرح می باشد:
بسم الله الرحمن الرحیم
دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان:
اللهمّ اهْدِنی فیهِ لِصالِحِ الأعْمالِ واقْـضِ لی فیهِ الحَوائِجَ والآمالِ یا من لا یَحْتاجُ الى التّفْسیر والسؤالِ یا عالِماً بما فی صُدورِ العالَمین صَلّ على محمّدٍ وآلهِ الطّاهِرین.
خدایا راهنمائیم كن در آن به كارهاى شایسته و اعمال نیك و برآور برایم حاجت‌ها و آرزوهایم اى كه نیازى به سویت تفسیر و سؤال ندارد اى داناى به آنچه در سینه‌هاى جهانیان است درود فرست بر محمد و آل او پاكیزگان.
شرح:
انسان برای رسیدن به سر منزل مقصود و سعادت ابدی نیاز است که دو اصل را در خود پیاده کند و با اتصال با این دو اصل و حقیقت، خود را به سعادت برساند. اگر انسان از این دو اصل غافل بماند، همچون پرگاری یک عمر دور خود می گردد و راه به جایی نخواهد برد و از شعاع دایره خودبینی بیرون نخواهد رفت. دچار بیماری های خطرناکی همچون اباحه گری، خودبینی، کبر و غروز، و... می شود.
دو اصل اساسی در نیل به سعادت:
حسن فعلی و حسن فاعلی، دو اصلی هستند که انسان در تمام مراحل زندگی، در اعمال فردی و اجتماعی، و در انجام اعمال عبادی به آن دو اصل نیازمند می باشد.
حسن فعلی یعنی عمل باید صالح و نیکو باشد، حسن فاعلی یعنی عامل (انجام دهنده) باید صالح و مؤمن و با نیت خیر عمل را انجام دهد. حسن فعلى براى پاداش اخروى عمل كافى نيست، حسن فاعلى هم لازم است؛ حسن فعلى به منزله تن و حسن فاعلى به منزله روح و حيات است؛
حسن فاعلى دو خاصيت دارد: عمل را نيكو و عامل را نيز نيكوكار مىسازد. بر خلاف حسن فعلى كه هيچ گونه تأثيرى نسبت به عامل ندارد. يعنى اگر كسى يك كار نيك را بدون اخلاص انجام دهد چون نيّت او خالى از اخلاص است براى او هيچ فايدهاى ندارد و به همين دليل است كه در آيه كريمه آمده:
وَ مَنْ ارادَ الاخِرَةَ وَ سَعى لَها سَعْيها وَ هُوَ مُؤمِنٌ.... نيّت و سعى و كوشش در صورتى مفيد است كه با ايمان و اخلاص همراه باشد.... رسولخدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم فرموده است:
وَ مَنْ ارادَ الاخِرَةَ وَ سَعى لَها سَعْيَها وَ هُوَ مُؤمِنٌ فَاولئِكَ كانَ سَعْيُهُمْ مَشْكُورا. هر كس آخرت را بخواهد و براى آن در حدّ توانش كوشش كند البته به شرط ايمان [به خدا و روز قيامت] سعى و كوشش او پيش خداوند مقبول و مأجور خواهد بود.
ملاحظه كنيد كه خداوند تنها خواستن را معيار ارزش قرار نداده بلكه خواستنى را كه توأم با ايمان و عمل صالح باشد ملاك قرار داده است. ممكن است عملى، هم داراى حسن فعلى باشد و هم داراى حسن فاعلى، و به تعبير ديگر هم پيكر صحيح داشته باشد و هم روح و جان سالم، هم از وجهه ملكى و طبيعت خير باشد و هم از وجهه ملكوتى، ولى در عين حال از نظر ملكوتى به خاطر آفت زدگى تباه و پوچ گردد، همچون بذرى سالم كه در زمين مساعد پاشيده مىشود و محصول هم مىدهد ولى قبل از اينكه مورد استفاده قرار گيرد دچار آفت مىگردد، ملخ يا صاعقهاى آن را نابود مىسازد. قرآن كريم اين «آفت زدگى» را «حبط» مىنامد.
«آفت زدگى» اختصاص به كفّار ندارد، در اعمال نيك مسلمانان نيز ممكن است پيش آيد. ممكن است يك مسلمان مؤمن، در راه خدا و براى خدا به فقير مستحقّى صدقه بدهد و صدقه او مورد قبول واقع گردد ولى بعد آن را با منّت گذاشتن بر او و يا با نوعى آزار روحى ديگر به او، نيست و نابود گرداند و تباه سازد.
قرآن كريم مىفرمايد:
يا ايّها الّذين آمنوا لا تبطلوا صدقاتكم بالمنّ و الاذى
«اى كسانى كه ايمان آوردهايد صدقات خويشتن را با منّت نهادن و آزار رساندن باطل نكنيد.»
يكى ديگر از آفات اعمال خير «حسد» است؛ چنانكه فرمودهاند:
انّ الحسد ليأكل الحسنات كما تأكل النّار الحطب
«حسد ورزيدن اعمال خير انسان را مىبلعد و مىخورد آنچنان كه هيزم، آتش را.»
[اعمال آدمى اسباب اخروى هستند و بر خلاف اسباب دنيوى تخلف ناپذيرند]
اسباب اخروى عبارتند از نیات و اعمال. اعمال سببهايى هستند كه هرگز از غايات و نتايج خود تخلف ندارند، به خلاف اسباب دنيوى كه تخلف پذيرند زيرا در باره اسباب اخروى فرموده است:" فَأُولئِكَ كانَ سَعْيُهُمْ مَشْكُوراً" و در باره اسباب دنيوى فرموده" عَجَّلْنا لَهُ فِيها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِيدُ" پس هر قدر مىخواهيم و براى هر كس كه بخواهيم.
خداوند متعال به مؤمن و کافر در مسیری قرار دارند عطاهای می کند، قرآن در این خصوص می فرماید:
" كُلًّا نُمِدُّ هؤُلاءِ وَ هَؤُلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّكَ وَ ما كانَ عَطاءُ رَبِّكَ مَحْظُوراً". امداد و مد هر چيز به اين است كه از نوع خودش بدان اضافه كنيم تا بدين وسيله وجود و بقايش امتداد يابد، كه اگر اين اضافه را نكنيم وجودش قطع مىشود، مانند چشمه آب كه از منبع زير زمينى خود مدد گرفته و لحظه به لحظه به آن اضافه مىشود، و در نتيجه جريانش امتداد مىيابد.
خداى سبحان هم كه انسان را در عملش (چه دنيوى چه اخروى) امداد مىكند اين خداى سبحان است كه به فضل خود آنها را افاضه فرموده و وجود و بقاء آدمى را امتداد مىدهد، اگر عطاى او منقطع شود عمل هر عاملى از او منقطع مىگردد. پس اهل دنيا در دنياى خود و اهل آخرت در آخرت خود از عطاى خدا استمداد مىكنند
انسانهای مؤمن و صالح و انسانهای کافر، در تحت تربيت الهى قرار داشته و از عطاء خدا برايشان افاضه مىشود، بدون هيچ تفاوت، جز اينكه يكى از اين دو دسته نعمت اللَّه را در طلب آخرت مصرف نموده و خدا هم سعيش را شكرگزارى مىكند و ديگرى آن را در طلب دنياى عاجله مصرف نموده و آخرت. را فراموش مىنمايد، و از سعيش جز بدبختى و خسران برايش نمىماند.
«إِيّاكُمْ وَ غَلَبَةَ الدُّنْيا عَلى أَنْفُسِكُمْ! فَإِنَّ عاجِلَها نُغْصَةٌ، وَ آجِلَها غُصَّةٌ.» مبادا دنيا بر جانهايتان چيره گردد؛ زيرا بهرهى زود آن، پريشانى انديشه و بهرهى ديررس آن، اندوه گلوگير است.
هر دو گون زنبور خوردند از محل ليك شد ز ان نيش و زين ديگر عسل
هر دو گون آهو گيا خوردند و آب زين يكى سرگين شد و ز ان مشك ناب
هر دو نى خوردند از يك آب خور اين يكى خالى و آن پر از شكر
صد هزاران اين چنين اشباه بين فرقشان هفتاد ساله راه بين
اين خورد گردد پليدى زو جدا آن خورد گردد همه نور خدا
اين خورد زايد همه بخل و حسد و آن خورد زايد همه نور احد
اين زمين پاك و ان شوره ست و بد اين فرشتهى پاك و ان ديو است و دد
«إِلهى! فَاجْعَلْنا مِنَ الَّذينَ ... عَذُبَ فى مَعينِ المُعامَلِة شِرْبُهُمْ، وَطابَ فى مَجْلِسِ الأُنْسِ سِرُّهُمْ.» (معبودا! ما را از آنانى قرار ده كه ... از نهر معامله و طاعتت نوشيدنىِ. خوشگوار نوشيده، و در محفل انس با تو، سرّ و درونشان نيكو و پاك گرديد.)
حافظ! وصال جانان، با چون تو تنگدستى روزى شود كه با او، پيوند شب نباشد؟
آيا می توان بى ذكر و توجّه و عبادات خالصانه و شب زنده دارى، و بدون اعمال صالح، وصال و انس با دوست را تمنّا داشت؟ قطعا بدون نیات و اعمال شایسته دری به سوی انسان باز نخواهد شد.
اى دل! ار عشرت امروز به فردا فكنى مايه نقد بقا را، كه ضمان خواهد شد؟!
امروز که برای انجام عمل نیک، تمام اسباب و شرایط و قدرت و توان در ما جمع است باید کاری کرد. باید کوشید تا با اتصال به نیت و عمل پاک، عشرت ابدی و سعادت همیشگی را بدست آوریم.
اما اگر، كار امروز به فردا افكنیم، نقدينه عشرت عالم بقا را كه مرهون عمل و رسيدن در اين عالم است، كه ضمان خواهد شد؟! بعد از مرگ و رفتن به عالم دیگر، چه کسی ضامن جبران اعمال پلیدم می گردد؟ كه:
«إِنْ كُنْتُمْ عامِلينَ، فَاعْمَلُوا لِما يُنْجيكُمْ يَوْمَ الْعَرْضِ.» (اگر اهل عمل هستيد، پس براى چيزى كه شما را در روز محشر نجات مى بخشد، عمل نماييد.
«أَلْأَعْمالُ فِى الدُّنْيا، تِجارَةُ الْآخِرَةِ.» (اعمال در دنيا، تجارت آخرت مى باشد.
«أَنْفَعُ الذَّخآئِرِ، صالِحُ الْأَعْمالِ.» (پر سودترين اندوختهها، اعمال صالح و شايسته است.
«إِنَّكُمْ إِنِ اغْتَنَمْتُمْ صالِحَ الْأَعْمالِ، نِلْتُمْ مِنَ الْآخِرَةِ نِهايَةَ الْآمالِ.» (همانا اگر شما اعمال صالح و شايسته را مغتنم مى شمرديد، در آخرت به منتهاى آرزوهايتان نائل مى شديد.)
ز كُنج مدرسه حافظ! مجوى گوهرِ عشق قدم برون نه اگر ميلِ جستجو دارى
آن كه مرا مى جويد و مى خواهد به آن گونه كه هستم بخواندم، از عمل و اخلاص در بندگى بايد در جستجويم باشد؛ كه: «ألشَّرَفُ عِنْدَ اللَّهِ سُبْحانَهُ بِحُسْنِ الأعْمالِ لابِحُسْنِ الأقْوالِ.» (شرافت و برترى در نزد خداوند سبحان به اعمال نيكوست، نه گفتههاى زيبا.
«أنْفَعُ الذَّخآئِرِ صالِحُ الأعْمالِ.» (سودمندترين اندوختهها، اعمال صالح و شايسته است.- همچنين: «بِالأعْمالِ الصّالِحاتِ تُرْفَعُ الدَّرجاتُ.» (تنها با اعمال شايسته، درجات [انسان] بالا مى رود.) گوهر عشق را نمى توان از كتاب و درس و بحث و مدرسه به دست آورد.
«أَللّهُمَّ! فَيَسّرْ فَتْحَ. أَغْلاقِ قُلُوبِنا، وَاكْشِفْ لِبَصائِرِنا أَسْتارَ عُيُوبنا، وَاكْفِنا بِرُكْنِ عِزّكَ مِنْ أَوامِرِ نُفُوسِنا، وَصَفّ لِعِلْمِ حَقآئِقِكَ خَواطِرَ مَحْسُوسِنا حَتّى لانَزيغَ عَنْ سُنَنِ طَريقِكَ، وَلا نَرُوغَ عَنْ مَتْنِ تَوْفيقِكَ، وَلا نَبْغِىَ سِواكَ جَليساً، وَلانَخْتارَ غَيْرَكَ أَنيساً» : (خداوندا، پس قفلهاى دلهايمان را آسان بگشاى، و پردههاى عيبهايمان را از جلو ديدگانمان برطرف نما، و با [پناه دادن] ما به پايه سر افرازىات از دستورهاى [بد] نفوسمان كفايت فرما، و خواطرى را كه از راه محسوسات براى ما پديد مى آيد در برابر علم به حقائق منظّم فرما تا از راه راست و توفيق آشكارت منحرف نگشته، و در طلب همنشينى غير تو نشده، و مونسى جز تو را اختيار نكنيم.)
تو كز سراى طبيعت نمى روى بيرون كجا به كوى حقيقت گذر توانى كرد
جمالِ يار ندارد نقاب و پرده، ولى غبارِ رَهْ بنشان تا نظر توانى كرد
امام على(ع) مى فرماید: از کسانى مباش که بدون عمل به آخرت امیدوار است. بنابر این، اگر انسان انتظار و امید چیزى را دارد، باید خود را براى استقبال از آن آماده کند. کسى که ادعا مى کند انتظار چیزى دارد و اثرى در عمل او نمایان نیست در واقع به ادعاى دروغینى دست زده است. در اسلام، امید و آرزو جایگاه رفیعى دارد؛ تا جایى که در روایات معصومان (علیهم السلام) از امید به عنوان «رحمت الهى» یاد شده است. پیامبر (ص) مى فرماید: امید و آرزو براى امت من رحمت است؛ و اگر امید و آرزو نبود، هیچ مادرى فرزندش را شیر نمى داد و هیچ باغبانى نهالى نمى کاشت.
فراز دوم:
انسان مؤمن همواره به خداوند و الطاف و عنایات او امیدوار است و به همین خاطر برای آینده تلاش و کوشش حلال دارد. پیامبر بزرگوار اسلام می فرماید: انّما الامل رحمة من اللَّه لامّتى لولا الأمل ما ارضعت امّ ولدا و لا غرس غارس شجرا. همانا اميد رحمت خدا براى پيروان من است اگر امّيد نبود نه مادرى فرزندش را شير ميداد و نه كسى درختى ميكاشت
بود رحمت حقّ بر امّت اميد
نباشد بهر مشكل از آن كليد
نه كس در زمينى نشاند نهال
نه مادر دهد شير طفلش بسال
ميل و انگيزه، سبب انجام كارهاست
هر كسى را بهرِ كارى ساختند ميلِ آن را در دلش انداختند
دست و پا، بىميل، جُنبان كى شود؟ خار و خَس بىآب و بادى كى رود؟
اما آنچه که در اسلام و مکتب انسان سازی حضرت حق مذموم است آرزوهای طول و دراز و غیر منطقی است که برخی ها به آنها روی می آورند که در نهایت از خود انسانهای حریص، طماع، و ظالمی می سازند.
نیات پلید و لغزشها و گناهان، سبب محرومیت از الطاف و عنایات خاصه حضرت حق می باشد،كه: «وأنَّ الرّاحِلَ إلَيْكَ قَريبُ المَسافَةِ، وَأنَّكَ لا تَحْتَجِبُ عَنْ خَلْقِكَ، إلّاأنْ [وَلكِنْ] تَحْجُبَهُمُ الأعْمالُ السَّيّئَةُ [الآمالُ] دُونَكَ.» (و [مىدانم] مسافت آن كه به سوى تو كوچ كند، كوتاه است، و تو از مخلوقاتت در حجاب نيستى، جز آنكه [ولى] اعمال زشت [آرزوهاى] شان حجاب آنها مىشود.)؛
آرزو مىخواه ليك اندازه خواه بر نتابد كوه را يك برگ كاه
آفتابى كز وى اين عالم فروخت اندكى گر پيش آيد جمله سوخت
با هوا و آرزو كم باش دوست چون يضلك عن سبيل الله اوست
اين هوا را نشكند اندر جهان هيچ چيزى همچو سايهى همرهان